ଚତୁର୍ଦଶ ଅଧ୍ୟାୟ – ଗୁଣତ୍ରୟ ବିଭାଗ ଯୋଗ
ଶ୍ରୀ ଭଗବାନ ଉବାଚ ଜ୍ଞାନ ମଧ୍ୟେ ଯାହା ଉତ୍ତମ | ଯେଉଁ ଜ୍ଞାନ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ପରମ || ଯାହାକୁ ଜାଣି ମୁନୀଗଣ | ପରମ ସିଦ୍ଧି ପ୍ରାପ୍ତ ଜାଣ || ସେ ଜ୍ଞାନ ମୁଁ କହୁଛି ଶୁଣ | ପ୍ରିୟ ସଖା ମୋର ଅର୍ଜୁନ || ୧ ||
ଏହି ଜ୍ଞାନ କୁ ଯେ ଆଶ୍ରଇ | ମୋ ସହ ଏକତ୍ଵ ଲଭଇ || ସୃଷ୍ଟି କାଳେ ତା ଜନ୍ମ ନାହିଁ | ପ୍ରଳୟ କାଳେ ବ୍ୟଥା ନାହିଁ || ୨ ||
ମୋହର ଗର୍ଭାଧାନ ସ୍ଥାନ | ମହତ ବ୍ରହ୍ମ ବୋଲି ଜାଣ || ସେଥିରେ ମୁଁ ଗର୍ଭ ସ୍ଥାପଇ | ସର୍ଵ ଜୀବ ସେଠୁ ଉତ୍ପଇ || ୩ ||
ଯେତେ ଜୀବ ସର୍ଵ ଯୋନିରେ | ଜନ୍ମନ୍ତି ବିଭିନ୍ନ ରୂପରେ || ମୂଳପ୍ରକୃତି ତାଙ୍କ ମାତା | ମୁଁ ବୀଜପ୍ରଦକାରୀ ପିତା || ୪ ||
ପ୍ରକୃତିରୁ ଜାତ ତ୍ରିଗୁଣ | ସତ୍ତ୍ୱ ରଜ ଓ ତମ ଜାଣ || ଅଵ୍ୟୟ ଏହି ତିନି ଗୁଣ | ଆତ୍ମା କୁ ଦେହ ରେ ବାନ୍ଧିଣ || ଆତ୍ମା କୁ ଦେହେ ବାନ୍ଧିଥାଇ | ଏ ଫାଶୁ ଜୀଵ ନ ଫିଟଇ || ୫ ||
ନିର୍ମଳାଲୋକ ନିର୍ବିକାର | ଏହି ସବୁ ଗୁଣ ସତ୍ତ୍ୱର || ଏ ସବୁ ଶୁଦ୍ଧ ଗୁଣ ଥାଏ | ଜୀବକୁ ସୁଖ ଜ୍ଞାନ ଦିଏ || ଜୀବକୁ ସୁଖ ଜ୍ଞାନ ଦେଇ | ଆସକ୍ତି କରିଣ ବାନ୍ଧଇ || ୬ ||
ରଜ ଗୁଣଟି ରାଗାତ୍ମକ | ତୃଷ୍ଣାର ଉତ୍ପତ୍ତି କାରକ || ତୃଷ୍ଣାକୁ ଉତ୍ପନ୍ନ କରଇ | କର୍ମ ଆସକ୍ତିରେ ବାନ୍ଧଇ || ୭ ||
ଅଜ୍ଞାନରୁ ଜାତ ତମଗୁଣ | ଜୀବକୁ ମୋହିତ କରିଣ || ଆଳସ୍ୟ ଓ ନିଦ୍ରା ଦିଅଇ | ଜୀବକୁ ପ୍ରମାଦେ ରଖଇ || ଜୀବକୁ ପ୍ରମାଦେ ରଖିଣ | ପକାଏ ଫାଶର ବନ୍ଧନ || ୮ ||
ସତ୍ତ୍ୱଗୁଣ ସୁଖ ଦିଅଇ | ରଜ କର୍ମେ ଲିପ୍ତ କରଇ || ତମ ଜ୍ଞାନକୁ ଆଛାଦଇ | ପ୍ରମାଦରେ ଲିପ୍ତ ରଖଇ || ତିନି ଗୁଣର ଏ ଲକ୍ଷଣ | ଜାଣିରଖ ତୁମେ ଅର୍ଜୁନ || ୯ ||
ରଜ ତମ କରି ଅଭିଭୂତ | ସତ୍ତ୍ୱଗୁଣ ହୁଏ ପ୍ରସାରିତ || ସତ୍ତ୍ୱ ତମ କରି ଅଭିଭୂତ | ରଜଗୁଣ ହୁଏ ପ୍ରସାରିତ || ସତ୍ତ୍ୱ ରଜ କରି ଅଭିଭୂତ | ତମଗୁଣ ହୁଏ ପ୍ରସାରିତ || ୧୦ ||
ଶରୀର ସର୍ଵ ଦ୍ୱାର ଦେଇ | ପ୍ରକାଶ ଉଦୟ ହୁଅଇ || ଜ୍ଞାନର ପ୍ରକାଶ ହୋଇଣ | ସତ୍ତ୍ୱଗୁଣ ବୃଦ୍ଧି ଜାଣିଣ || ୧୧ ||
କର୍ମାରମ୍ଭ ବୃତ୍ତି ଅଶାନ୍ତି | ଲୋଭ ସ୍ପୃହା ଜାତ ହୁଅନ୍ତି || ଏମନ୍ତ ଦେଖିଲେ ଜାଣିବ | ତାହା ରଜଗୁଣ ପ୍ରଭାବ || ୧୨ ||
ତମଗୁଣ ଯେବେ ବଢଇ | ପ୍ରମାଦ ମୋହ ଜାତ ହୋଇ || ଜନ୍ମଇ ଆଳସ୍ୟ ଅଜ୍ଞାନ | ଏହା ନିଃସନ୍ଦେହ ଅର୍ଜୁନ || ୧୩ ||
ଯେବେ ପ୍ରବଳ ସତ୍ତ୍ୱ ଥାଇ | ଯଦି ସେବେ ଜୀଵ ମରଇ || ତତ୍ତ୍ୱଜ୍ଞାନୀଙ୍କ ଅମଳିନ | ନିଷ୍ପାପ ଲୋକ ପ୍ରାପ୍ତ ଜାଣ || ୧୪ ||
ଥାଇ ପ୍ରବଳ ରଜଗୁଣ | ହୁଅଇ ଜୀବର ମରଣ || କର୍ମଚକ୍ରରେ ଲାଗିରହି | କର୍ମାସକ୍ତ ମେଳେ ଜନ୍ମଇ || ତମଗୁଣରେ ଜୀବ ମରେ | ମୁଢ଼ ଯୋନି ସେ ପ୍ରାପ୍ତ କରେ || ୧୫ ||
ସତ୍ତ୍ୱକର୍ମ ଫଳ ନିର୍ମଳ | ରାଜସ ଦୁଃଖମୟ ଫଳ || ତାମସ ଫଳ ଯେ ଅଜ୍ଞାନ | ଅର୍ଜୁନ କୁନ୍ତିମା ନନ୍ଦନ || ୧୬ ||
ସତ୍ତ୍ୱଗୁଣୁ ଜ୍ଞାନ ଉଦୟ | ରାଜସୁ ସର୍ଵ ଲୋଭମୟ || ତାମସୁ ପ୍ରମାଦ ଜାତଇ | ଅଜ୍ଞାନତା ମୋହ ଜନ୍ମଇ || ୧୭ ||
ସତ୍ତ୍ୱଗୁଣୀ ଉର୍ଧ୍ୱ ଗମନ | ରାଜସ ମଧ୍ୟେ ଅବସ୍ଥାନ || ଜଘନ୍ୟ ନୀଚ୍ଚବୁଦ୍ଧି ଜନ | ତମଗୁଣୀ ଅର୍ଧେ ପତନ || ୧୮ ||
ଯେଉଁ ଦ୍ରଷ୍ଟା ଦେଖି ପାରଇ | ଗୁଣବିନା ଅନ୍ୟ କର୍ତ୍ତା ନାହିଁ || ସ୍ୱୟଂ ଗୁଣାତୀତ ମାନଇ | ସେ ଭଵସାଗରୁ ତରଇ || ମୋର ଭାବକୁ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇ | ସନ୍ଦେହ ଏହିବାକ୍ୟେ ନାହିଁ || ୧୯ ||
ଦେହ ଉତ୍ପତ୍ତିର କାରଣ | ପ୍ରକୃତିରୁ ଜାତ ତ୍ରିଗୁଣ || ତ୍ରିଗୁଣୁ ଅତୀତ ହୁଅଇ | ଜନ୍ମ ମୃତ୍ୟୁ ପାର କରଇ || ଜରା ଦୁଃଖୁ ମୁକ୍ତି ପାଇଣ | ପରମଗତି ଲଭେ ଜାଣ || ୨୦ ||
ଅର୍ଜୁନ ଉଵାଚ
ଆହେ ପ୍ରଭୁ ମଧୁଶୁଦନ | କର ମୋ ସନ୍ଦେହ ନାଶନ || ତ୍ରିଗୁଣ ଅତୀତ ଜନର | କିପରି ଆଚାର ବେଭାର || କେମନ୍ତ ଗୁଣ ଆଚରିଣ | ପାରି କରିହେଵ ତ୍ରିଗୁଣ || ୨୧
ଶ୍ରୀ ଭଗବାନ ଉବାଚ
କର୍ମ ପ୍ରବୃତ୍ତି ମୋହ ଜ୍ଞାନ | ଉପସ୍ଥିତ ହେଲେ ଅର୍ଜୁନ || ସେମାନେ ଦ୍ବେଷ ନ କରନ୍ତି | ଅତି ଉହ୍ଲାସ ନ ହୁଅନ୍ତି || ସମସ୍ତ ନିବୃତ୍ତ ହୁଅଇ | ପୁଣି କାମନା ନ କରଇ || ୨୨ ||
ନ ହୋଇ କାର୍ଯ୍ୟେ ବିଚଳିତ | ଉଦାସୀନ ଭାବେ ଅବସ୍ଥିତ || ନିଜ ସ୍ୱଭାବ ଅନୁଯାୟୀ | ଗୁଣ ସବୁ କାର୍ଯ୍ୟ କରଇ || ଏମନ୍ତ ସେମାନେ ଜାଣିଣ | କୌଣସି ଚେଷ୍ଟା ନ କରିଣ || ସର୍ବଦା ଅତ୍ମସ୍ଥ ରହନ୍ତି | ମନରେ ମୋତେ ଭଜୁଥାନ୍ତି || ୨୩ ||
ସୁଖ ଦୁଃଖ ସମ ଭାଵଇ | ଲୌହ ସ୍ୱର୍ଣ୍ଣ ର ଭେଦ ନାହିଁ || ପ୍ରିୟ ଓ ଅପ୍ରିୟ ଅଭିନ୍ନ | ନିନ୍ଦା ସ୍ତୁତି ସବୁ ସମାନ || ଶତୃ ମିତ୍ର ସବୁ ସମାନ | ଯଥା ମାନ ଓ ଅପମାନ || ଶୀତ ଓ ଉଷ୍ଣ ସମ ଭାଵ | ସୁଖଦୁଃଖରେ ନାହିଁ ଭେଦ || ନୀନ୍ଦା ସ୍ତୁତିରେ ମୋୖନ ରହି | ସର୍ବଦା ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ରୁହଇ || କର୍ମର ଆରମ୍ଭ ତ୍ୟାଗଇ | ନିଜକୁ କର୍ତ୍ତା ନ ଭାଵଇ || ଏମନ୍ତ ଗୁଣ ଯେ ଆଚରଇ | ତ୍ରିଗୁଣାତୀତ ସେ ବୋଲାଇ || ୨୪-୨୫ ||
ଅନନ୍ୟ ଭକ୍ତି ଚିତ୍ତେ ରହି | ଯେ ମୋର ସେବା କରୁଥାଇ || ଭକ୍ତି ଯୋଗ ଯେ ଆଚରଇ | ବ୍ରହ୍ମ ନିର୍ବାଣ ୟୋଗ୍ୟ ସେଇ || ୨୬ ||
ମୁହିଁ ଆଶ୍ରୟ ବ୍ରହ୍ମଙ୍କର | ଅମୃତ ସ୍ବରୁପ ଈଶ୍ବର || ମୁହିଁ ଶୁଦ୍ଧତାର ଆଧାର | ଧର୍ମ ଐକାନ୍ତିକ ସୁଖର || ମୁହିଁ ଶାଶ୍ୱତ ସନାତନ | ଅଵ୍ୟୟ ପ୍ରଭୁ ଭଗବାନ || ୨୭ ||
ଲୋଡା ନାହିଁ ମୋ ଧନଜନ | ସ୍ବର୍ଗୀୟ ନାରୀ ଵା ସମ୍ମାନ || ସର୍ଵ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡ ଏକ କରି | ତୋଳିଲେ ହସ୍ତେ ତୁଳା ଧରି || କୃଷ୍ଣ ଭକ୍ତି ସଙ୍ଗେ ସମାନ | କସ୍ମିନ କାଳେ ନ ହୋଇଣ || କାହୁଁ ଜାଣିବ ଦେହବନ୍ତ | ଭିତରୁ ବାହାରୁ ଅନନ୍ତ || ଏମନ୍ତ ଯେ ନର ଜାଣଇ | ନିରନ୍ତର କୃଷ୍ଣ ଭଜୁଥାଇ || ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ମୁଖ ସୁଧା ରସ | ଲେଖଇ ହୀନ କୃଷ୍ଣ ଦାସ || ଚତୁର୍ଦଶ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଗୀତ | ହୁଅଇ ଏଠାରେ ସମାପ୍ତ || ୨୮ ||
ଓଁ ତତ୍ସଦିତି ଶ୍ରୀମଦ୍ଭଗବଦ୍ଗୀତାସୂପନିଷତ୍ସୁ ଵ୍ରହ୍ମବିଦ୍ୟାୟାଂ ଯୋଗ ଶାସ୍ତ୍ରେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣାର୍ଜୁନ ସମ୍ବାଦେ ଗୁଣତ୍ରୟ ବିଭାଗ ୟୋଗୋ ନାମ ଚତୁର୍ଦଶ ଅଧ୍ୟାୟଃ || ୧୪ ||