ଦଶମ ଅଧ୍ୟାୟ – ବିଭୁତି ଯୋଗ
ଶ୍ରୀଭଗବାନ ଉଵାଚ ଶୁଣ ଅର୍ଜୁନ ଦେଇ ମନ | ପୁଣି ମୋ' ପରମ ବଚନ || ପ୍ରିୟ ମିତ୍ର ତୁମେ ମୋହର | ମଙ୍ଗଳ ଚିନ୍ତଇ ତୁମର || ୧ ||
ଦେବ ମହର୍ଷି ମାନେ କେହି | ମୋର ଉତ୍ପତ୍ତି ନଜାଣଇ || ସକଳ ଦିଗୁ ବିଚାରିଣ | ମୁଁ ସର୍ଵ ସୃଷ୍ଟିର କାରଣ || ୨ ||
ଅଜନ୍ମା ଅନାଦି ଅନନ୍ତ | ସକଳ ଜଗତେ ବ୍ୟାପିତ || ମୁଁ ସର୍ଵ ଜଗତ ଈଶ୍ବର | ସମଗ୍ର ସୃଷ୍ଠିର ଆଧାର || ଏମନ୍ତ ମୋତେ ଯେ ଜାଣଇ | ମର୍ତ୍ୟଲୋକେ ଜ୍ଞାନୀ ବୋଲାଇ || ସକଳ ପାପୁ ମୁକ୍ତ ହୋଇ | ଏ ଭଵ ସାଗରୁ ତରଇ || ୩ ||
ନିର୍ମୋହ ଜ୍ଞାନ ବୁଦ୍ଧି ଶମ | ଅଭୟ କ୍ଷମା ସତ୍ୟ ଦମ || ସଂଯମ ଭୟ ସନ୍ତୁଳନ | ସୁଖ ଓ ଦୁଃଖ ଭାଵମାନ || ଅହିଂସା ତୁଷ୍ଟି ତପ ଦାନ | ସମତା ଯଶ ଅପମାନ || ପ୍ରାଣୀଙ୍କ ଦେହେ ଏହି ଭାଵ | ମୋଠାରୁ ତାହାର ଉଦ୍ଭଵ || ୪-୫ ||
ସପ୍ତ ମହର୍ଷି ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡର | ପ୍ରାଚୀନ ଚାରୋଟି କୁମାର || ମୋହର ମନରୁ ସମ୍ଭୁତ | ମୋର ଭାବରେ ସଦା ସ୍ଥିତ || ସମସ୍ତ ଜୀବ ଓ ଜଗତ | ଵ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡେ କରନ୍ତି ବିସ୍ତୃତ || ୬ ||
ବିଭୂତି ଯୋଗକୁ ମୋହର | ତତ୍ତ୍ୱରେ ଜାଣଇ ଯେ ନର || ମୋ ଠାରେ ଦେଇ ମନ ପ୍ରାଣ | ଅନନ୍ୟ ଯୋଗ ରେ ସଂଲଗ୍ନ || ନିବାସ ମୋ ଠାରେ ତାହାର | ଅର୍ଜୁନ ସଂଶୟ ନକର || ୭ ||
ମୋ ଠାରୁ ସମସ୍ତେ ଉତ୍ପନ | ମୁଁ ହିଁ ସର୍ଵ ମୂଳକାରଣ || ଏପରି ଜ୍ଞାନୀ ଗୁଣୀ ଜନ | ମୋ ଠାରେ ସଦା ଦେଇ ମନ || କରୁଥାନ୍ତି ମୋର ଭଜନ | ହୁଅନ୍ତି ମୋ ଶରଣାପନ୍ନ || ୮ ||
ମୋ ଠାରେ ଚିତ୍ତ ନିବେଶଇ | ମତ୍ଗତ ଦୃଢପ୍ରାଣ ହୋଇ || ମୋ ରୂପ ମହିମା ଵର୍ଣ୍ଣନା | ପରସ୍ପର କରି ଆଲୋଚନା || ସର୍ବଦା ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ରୁହନ୍ତି | ମୋ ସହ ରମଣ କରନ୍ତି || ୯ ||
ସର୍ବଦା ସଂଯୁକ୍ତ ଚିତ୍ତରେ | ଭଜନ୍ତି ପ୍ରୀତିସହକାରେ || କରେ ମୁଁ ବୁଦ୍ଧିଯୋଗ ଦାନ | ଯୋଗରେ ମୋତେ ପ୍ରାପ୍ତଜାଣ || ୧୦ ||
ତାଙ୍କୁ ଅନୁକମ୍ପା କରଇ | ଅନ୍ତରାତ୍ମାରେ ସ୍ଥିତ ରହି || ଜ୍ଞାନ ଦୀପକୁ ପ୍ରଜ୍ବଳିତ | ନାଶଇ ଅନ୍ଧକାର ସ୍ରୋତ || ୧୧ ||
ଅର୍ଜୁନ ଉଵାଚ ପରମବ୍ରହ୍ମ ଭଗବାନ | ପରମଧାମ ଯେ ଆପଣ || ପବିତ୍ର ପୁରୁଷ ଶାଶ୍ୱତ | ଦିବ୍ୟ ଅନାଦି ଓ ଅନନ୍ତ || ତୁମେ ସଚରାଚର ବ୍ୟାପ୍ତ | ଦେବର୍ଷି ନାରଦ ଏ ମତ || ଅସୀତ ଆଦି ୠଷିଗଣ | ଦେବଳ ବ୍ୟାସ ମୁନିମାନ || ସମସ୍ତେ ଏ ମତ ପୋଷଣ | ଆପଣ ସ୍ୱୟଂ ଭଗବାନ || ୧୨-୧୩ ||
ଆପଣଙ୍କ ସର୍ଵ ବଚନ | ସତ୍ୟ ମାନଇ ମୋର ମନ || ଦେବତା ବା ଦାନଵ କେହି | ତୁମ ପ୍ରକଟ ନ ଜାଣଇ || ଏମନ୍ତ ମୋ ମତ କେଶବ | ଭଗବାନ ହରି ମାଧବ || ୧୪ ||
ଜୀବ ନିୟନ୍ତା ଚକ୍ରଧର | ତୁମେ ସର୍ଵଭୁତ ଈଶ୍ବର || ପୁରୁଷଙ୍କ ମଧ୍ୟେ ଉତ୍ତମ | ପୁରୁଷୋତ୍ତମ ତୁମ ନାମ || ତୁମେ ଏ ଜଗତର ପତି | ତୁମେ ହିଁ ଜାଣ ତୁମ ସ୍ଥିତି || ଦେବ ମାନଙ୍କ ଦେବ ତୁମେ | ସର୍ବେ ତରିବେ ତୁମନାମେ || ୧୫ ||
ଏ ଦିବ୍ୟ ବିଭୂତି ତୁମର | କେବଳ ତୁମେ ଜ୍ଞାତା ତା'ର || ସେ ଦିବ୍ୟ ବିଭୂତି ବଳରେ | ବ୍ୟାପ୍ତ ହୋଇଛ ଚରାଚରେ || ୧୬ ||
କେଉଁ ଭାବେ ତୁମ ଚିନ୍ତନ | କରିବ ସଦା ମୋରମନ || କିପରି ଭାବେ ଧ୍ୟାନକରି | ଜାଣିଵି ତୁମକୁ ମୂରାରି || ୧୭ ||
ତୁମ ଵିଭୁତି ଜନାର୍ଦ୍ଦନ | ଵିସ୍ତାରେ କରନ୍ତୁ ବର୍ଣ୍ଣନ || ମୋ କର୍ଣ୍ଣ ତୃପ୍ତ ନ ହୁଅଇ | ପୁଣି ଶୁଣିବା ଆଶାନେଇ || ୧୮ ||
ଶ୍ରୀଭଗବାନ ଉଵାଚ ଅର୍ଜୁନ ପ୍ରିୟ କୁରୁଵର | ରଖି ଅନୁରୋଧ ତୁମର || ମୁଖ୍ୟ ବିଭୁତି କିଛି ମୋର | ବର୍ଣ୍ଣନା କରିବି ତାହାର || ଯେତେ ଵି କଲେ ତା ଵର୍ଣ୍ଣନା | ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ହେବ ନାହିଁ ଉଣା || ୧୯ ||
ସର୍ଵ ଜୀଵ ହୃଦେ ନିହିତ | ଅନ୍ତର ଆତ୍ମା ରୂପେ ସ୍ଥିତ || ମୁହିଁ ଆରମ୍ଭ ମୁହିଁ ଶେଷ | ମଧ୍ୟ ଵି ମୁହିଁ ଗୁଢ଼ାକେଶ || ୨୦ ||
ଆଦିତ୍ୟ ମଧ୍ୟେ ବିଷ୍ଣୁ ମୁହିଁ | ଜ୍ୟୋତିଷେ ରବି ମୁଁ ଅଟଇ || ମରୁତେ ମରୀଚି ମୁଁ ହୋଇ | ନକ୍ଷତ୍ରେ ଶଶୀ ହୋଇଥାଇ || ୨୧ ||
ବେଦରେ ସାମବେଦ ସ୍ୱର | ଦେବତା ମଧ୍ୟେ ଶଚିଵର || ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ମଧ୍ୟେ ମନ ମୁହିଁ | ଜୀବେ ଚେତନା ମୁଁ ଅଟଇ || ୨୨ ||
ରୁଦ୍ରଙ୍କ ମଧ୍ୟେ ମୁଁ ଶଙ୍କର | ଯକ୍ଷ ରାକ୍ଷସେ ମୁଁ କୁବେର || ବସୁଙ୍କ ମଧ୍ୟେ ମେରୁ ମୁହିଁ | ଶିଖରେ ସୁମେରୁ ଅଟଇ || ୨୩ ||
ପୁରୋଧା ମଧ୍ୟେ ବୃହସ୍ପତି | ସ୍କନ୍ଦ ମୁଁ ଦେବ ସେନାପତି || ଜଳାଶୟ ମଧ୍ୟେ ସାଗର | ଜାଣ ମୁଁ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡ ଈଶ୍ବର || ୨୪ ||
ମହର୍ଷି ମଧ୍ୟେ ଭୃଗୁଵର | ଶବ୍ଦ ମଧ୍ୟେ ଓଁ ଏକାକ୍ଷର || ଯଜ୍ଞରେ ଜପ ଯଜ୍ଞ ମୁହିଁ | ସ୍ଥାଵରେ ହିମାଳୟ ହୋଇ || ୨୫ ||
ସର୍ଵ ବୃକ୍ଷରେ ମୁଁ ଅଶ୍ୱତ୍ଥ | ଗନ୍ଧର୍ବ ମଧ୍ୟେ ଚିତ୍ରରଥ || ନାରଦ ଦେବର୍ଷୀ ଗଣରେ | କପିଳ ମୁଁ ସିଦ୍ଧ ମଧ୍ୟରେ || ୨୬ ||
ଅଶ୍ୱ ମଧ୍ୟେ ମୁଁ ଉଚ୍ଚଶ୍ରବ | ଅମୃତରୁ ଯା'ର ଉଦ୍ଭବ || ହସ୍ତିରେ ଐରାଵତ ହସ୍ତି | ନରମଧ୍ୟେ ମୁଁ ନରପତି || ୨୭ ||
ଆୟୁଧ ମଧ୍ୟେ ବଜ୍ର ମୁହିଁ | ସର୍ପେ ବସୁକି ମୁଁ ଅଟଇ || ସୁନ୍ଦର ଜନେ ମୁଁ କନ୍ଦର୍ପ | କାମାକର୍ଷଣ ହୃଦତାପ || ଧେନୁ ମଧ୍ୟେ ମୁଁ କାମଧେନୁ | ଉତ୍ପନ ସମୁଦ୍ର ମନ୍ଥନୁ || ୨୮ ||
ନାଗମଧ୍ୟେ ଅନନ୍ତ ମୁହିଁ | ନିୟାମକେ ଯମ ଅଟଇ | ଜଳଦେବ ମଧ୍ୟେ ବରୁଣ | ଆର୍ୟାମା ଶ୍ରେଷ୍ଠ ପିତୃଗଣ || ୨୯ ||
ପ୍ରହ୍ଲାଦ ମୁଁ ଦୈତ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ | ଗରୁଡ଼ ମୁଁ ପକ୍ଷୀ ମେଳରେ || ମାପଦଣ୍ଡ ମଧ୍ୟେ ମୁଁ କାଳ | ପଶୁ ମଧ୍ୟେ ସିଂହ କରାଳ || ୩୦ ||
ପବିତ୍ର କାରକେ ପବନ | ନଦୀ ମଧ୍ୟେ ମୁଁ ଗଙ୍ଗା ଜାଣ || ରାମ ଶସ୍ତ୍ରଧାରୀ ମଧ୍ୟରେ | ମଗର ମୁଁ ଜଳଜୀବରେ || ୩୧ ||
ସୃଷ୍ଟିରେ ଆଦି ଅନ୍ତ ମୁହିଁ | ମଧ୍ୟରେ ମଧ୍ୟ ମୁଁ ରୁହଇ || ପ୍ରବାଦ ମଧ୍ୟେ ବାଦ ମୁହିଁ | ଆଧ୍ୟାତ୍ମ ବିଦ୍ୟା ମୁଁ ଅଟଇ || ୩୨ ||
ଅଣଚାଶ ବର୍ଣ୍ଣ ରହିଥାଇ | ତନ୍ମଧ୍ୟେ ଅ କାର ମୁଁ ହୋଇ || କାଳ ମଧ୍ୟେ ମୁଁ ଅକ୍ଷୟ | ଅନନ୍ତ ଶାଶ୍ୱତ ସମୟ || ସମାସେ ମୁଁ ଦ୍ୱନ୍ଦ ସମାସ | ମୋହର ମହିମା ଅଶେଷ || ସୃଷ୍ଟିକର୍ତ୍ତା ସର୍ଵ ମଧ୍ୟରେ | ଵ୍ରହ୍ମାରୂପେ ମୁଁ ସୃଷ୍ଟିକରେ || ୩୩ ||
ଅଭୁଦୟ ହେବା ତତ୍ତ୍ୱରେ | ମୁହିଁ ଭବିଷ୍ୟ ରୁପଧରେ || ମୁଁ ଅଟେ ମୃତ୍ୟୁ ସର୍ଵହର | ଗ୍ରାସେ ମୁଁ ସମଗ୍ର ସଂସାର || ନାରୀଗୁଣେ ମୁଁ ବାଣୀ କୀର୍ତ୍ତି | ମେଧା ଶ୍ରୀ ସ୍ମୃତି କ୍ଷମା ଧୃତି || ୩୪ ||
ବେଦୋକ୍ତ ମନ୍ତ୍ର ସମୂହରେ | ମୁଁ ବୃହତ ମନ୍ତ୍ର ସାମରେ | ସମସ୍ତ ଗୀତ ଛନ୍ଦ ମଧ୍ୟେ | ଗାୟତ୍ରୀ ଛନ୍ଦ ମୁଁ ତନ୍ମଧ୍ୟେ || ମାସ ମଧ୍ୟେ ମୁଁ ମାର୍ଗଶୀର | ଋତୁ ମଧ୍ୟେ କୁସୁମାକର || ୩୫ ||
ଛଳନାକାରୀଙ୍କ ଛଳନା | କରୁଣାମୟ ମୁଁ କରୁଣା || ତେଜସ୍ୱିଙ୍କ ତେଜ ଅଟଇ | ଜ୍ଞାନୀଙ୍କ ଜ୍ଞାନ ଅଟେ ମୁହିଁ || ବିଜୟୀଙ୍କର ମୁହିଁ ଜୟ | ମୁହିଁ ଅଟେ ଅଧ୍ୟାଵସାୟ || ସତ୍ତ୍ୱବତା ଙ୍କ ସତ୍ତ୍ୱ ଗୁଣ | ମୁଁ ହିଁ ପରମ ଭଗବାନ || ୩୬ ||
ବୃଶ୍ନିବଂଶେ ମୁଁ ବାସୁଦେବ | ଅର୍ଜୁନ ମୁଁ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ପାଣ୍ଡବ || ମୁନିଙ୍କ ମଧ୍ୟେ ବ୍ୟାସଦେଵ | ମୁଁ ସର୍ଵଶ୍ରେଷ୍ଠ ମାଧଵ || କବିଙ୍କ ମଧ୍ୟେ ମୁଁ ଉଷନା | ମୋର ବିଭୂତି ମୋତେ ଜଣା || ୩୭ ||
ଜୟାଭିଳାଷି ନୀତି ମୁହିଁ | ତାଡନାରେ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଦଣ୍ଡ ହୋଇ || ଗୁହ୍ୟ ବିଷୟେ ମୁହିଁ ମୋୖନ | ଜ୍ଞାନୀଙ୍କ ଅଟଇ ମୁଁ ଜ୍ଞାନ || ୩୮ ||
ଜୀଵଙ୍କ ଉତ୍ପତ୍ତି କାରଣ | ସମସ୍ତ ମୁହିଁ ବୋଲି ଜାଣ || ମୋ ଵିନା ସର୍ଵ ଚରାଚର | ନହେଵ ଅସ୍ତିତ୍ୱ କାହାର || ସକଳ ସୃଷ୍ଟିର ଆଧାର | ମୁଁ ଅଟେ ପରମ ଈଶ୍ବର || ୩୯ ||
ଅନ୍ତ ନାହିଁ ମୋ ବିଭୁତିର | ସଂକ୍ଷେପେ କଲି ମୁଁ ବିସ୍ତାର || ପ୍ରିୟ ପରନ୍ତପ ଅର୍ଜୁନ | ମୁହିଁ ସର୍ବାଧିପତି ଜାଣ || ୪୦ ||
ଶକ୍ତି ସମ୍ପନ୍ନ ଯାହା କିଛି | ଶ୍ରୀ ସମ୍ପନ ବସ୍ତୁ ରହିଛି || ମୋ ତେଜ ଅଂଶରୁ ସମ୍ଭୁତ | ଜାଣିବ ଏହାକୁ ନିଶ୍ଚିତ || ୪୧ ||
ଏତେ ସବୁ ମୋର ବିସ୍ତାର | ଜାଣି କଣ ଲାଭ ତୁମର || କେଵଳ ଏହା ତୁମେ ଜାଣ | ହେ କୁନ୍ତି ନନ୍ଦନ ଅର୍ଜୁନ || ସମଗ୍ର ଜଗତ ଧାରଣ | ମୋ କ୍ଷୁଦ୍ର ଅଂଶେ ଅଛି ଜାଣ || ୪୨ ||
ଏମନ୍ତ ଦିବ୍ୟ ବ୍ରହ୍ମଜ୍ଞାନ | କୃପେ କହିଲେ ଭଗବାନ || ଭଗବାନଙ୍କ ଏ ବିଭୁତି | କରଇ ଯେଉଁ ଭକ୍ତ ଶୃତି || ସକଳ ପାର୍ଥିବ ପିପାସା | କାମନା ବାସନା ଲାଳସା || ଅଚିରେ ହୁଏ ନାଶ ତାର | କୃପା କରନ୍ତି ଯେ ଈଶ୍ବର || ଏମନ୍ତ କହେ କୃଷ୍ଣଦାସ | ସଂସାରୁ ହୋଇଣ ଉଦାସ || ଦଶମ ଖଣ୍ଡ କୃଷ୍ଣଗୀତ | ପଢ଼ିହୁଅ ସବୁ ସୁକୃତ || ୪୩ ||
ଓଁ ତତ୍ସଦିତି ଶ୍ରୀମଦ୍ଭଗବଦ୍ଗୀତାସୂପନିଷତ୍ସୁ ଵ୍ରହ୍ମବିଦ୍ୟାୟାଂ ଯୋଗ ଶାସ୍ତ୍ରେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣାର୍ଜୁନ ସମ୍ବାଦେ ବିଭୂତିୟୋଗୋ ନାମ ଦଶମ ଅଧ୍ୟାୟଃ || ୧୦||