ପଞ୍ଚଦଶ ଅଧ୍ୟାୟ – ପୁରୁଷୋତ୍ତମ ଯୋଗ
ଶ୍ରୀ ଭଗବାନ ଉବାଚ ଉର୍ଧ୍ୱକୁ ମୂଳ ରହିଥାଇ | ତଳକୁ ଯା'ଶାଖା ଲମ୍ବଇ || ସେହି ଅଶ୍ୱତଥ୍ ବୃକ୍ଷର | ଛନ୍ଦାକୃତ ପତ୍ର ଯାହାର || ତାହାକୁ ତତ୍ତ୍ୱେ ଯେ ଜାଣଇ | ବେଦଜ୍ଞ ଜ୍ଞାନୀ ସେ ବୋଲାଇ || ୧ ||
ଅର୍ଦ୍ଧ ଓ ଉର୍ଧ୍ୱକୁ ବ୍ୟାପିତ | ବିଷୟ ଗୁଣରେ ବର୍ଦ୍ଧିତ || ତଳକୁ ତା ମୂଳ ବ୍ୟାପଇ | ବନ୍ଧନ କାରଣ ହୁଅଇ || ୨ ||
ଏ ବୃକ୍ଷ ସ୍ବରୁପ ଅନନ୍ତ | ନାହିଁ ଯା ସ୍ଥିତି ଆଦି ଅନ୍ତ || ଅଶ୍ୱତ୍ଥ ବୃକ୍ଷ ଏ ସଂସାର | ସୁଦୃଢ ମୂଳ ଅଟେ ଯାର || ବୈରାଗ୍ୟରୁପୀ ଅସ୍ତ୍ର ନେଇ | ଏହାକୁ ଛେଦ କର ତୁହି || ୩ ||
କରଇ ବୃକ୍ଷର ଛେଦନ | ତାପରେ ବ୍ରହ୍ମ ଅନ୍ୱେଷଣ || ପରମପଦ ପରମାତ୍ମା | ସର୍ବ ଭୂତପତି ବିଶ୍ବାତ୍ମା || ଯାହାର ଧାମେ ଥରେ ଯାଇ | ସଂସାରେ ଜୀବ ନ ଫେରଇ || ସେ ଆଦି ପୁରୁଷ ଚରଣ | ଅନାଦି ପରମ କାରଣ || ଅବିଳମ୍ବେ ନିଅ ଶରଣ | ଏମନ୍ତ ମୋ ମତ ଅର୍ଜୁନ || ୪ ||
ମୋହ କୁ ବିବର୍ଜିତ କରି | ଆସକ୍ତି ଦୋଷ ଜୟ କରି || ଆଧ୍ୟାତ୍ମ୍ୟେ ନିତ୍ୟ ସ୍ଥିତ ହୋଇ | କାମନା ପରିତ୍ୟାଗ କରି || ସୁଖ ଦୁଃଖ ସମ ଭାଵଇ | ଦ୍ଵନ୍ଦ ଭାବରୁ ମୁକ୍ତ ହୋଇ || ଅମୁଢ଼ ଜ୍ଞାନୀ ବ୍ୟକ୍ତିଗଣ | ପରମପଦ ପ୍ରାପ୍ତି ଜାଣ || ୫ ||
ଯେ ଧାମେ ସୂର୍ଯ୍ୟ ଚନ୍ଦ୍ର ନାହିଁ | ଅଗ୍ନି ଆଲୋକ ଲୋଡା ନାହିଁ || ସମ୍ପୁର୍ଣ୍ଣ ଆଲୋକ ଜଗତ | ସ୍ୱୟଂ ଆଲୋକେ ଆଲୋକିତ || ଥରେ ଯେ ସେଠାକୁ ଯାଅଇ | ମୃତ୍ୟୁ ସଂସାରେ ନ ଫେରଇ || ସେ ଧାମ ମୋହର ଅଟଇ | ଏମନ୍ତ ସତ୍ୟ ଜାଣ ତୁହି || ୬ ||
ମୋର ହିଁ ଚିରନ୍ତନ ଅଂଶ | ଜୀବ ଶରୀରେ ତାର ବାସ || ଷଷ୍ଠ ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ଅଟେ ମନ | ପ୍ରକୃତି ତା ବାସ ଭବନ || ମୋ ଅଂଶ ଜୀବର ଶରୀରେ | ମନକୁ ଆକର୍ଷଣ କରେ || ୭ ||
ଫୁଲରୁ ସୁବାସ ଚୋରାଇ | ବାୟୁ ତା ସଙ୍ଗେ ଯାଏ ନେଇ || ଏମନ୍ତ ତୁଳନା ଭାବରେ | ଶରୀର ତ୍ୟାଗ ସମୟରେ || ମନ ବୁଦ୍ଧିକୁ ସଙ୍ଗେ ନେଇ | ଜୀବତ୍ମା ସହଜେ ଚାଲଇ || ୮ ||
କର୍ଣ୍ଣ ଚକ୍ଷୁ ସ୍ପର୍ଶ ରସନ | ପଞ୍ଚମ ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ଆଘ୍ରାଣ || ମନରେ ଅଧିଷ୍ଠାନ ହୋଇ | ଜୀବତ୍ମା ବିଷୟ ସେବଇ || ୯ ||
ଶରୀରେ ସ୍ଥିତ ରହିଥାଇ | ଶରୀର ତ୍ୟାଗ କରୁଥାଇ || ଗୁଣରେ ଯୁକ୍ତ ହୋଇଥାଇ | ବିଷୟ ଭୋଗ କରୁଥାଇ || ତଥାପି ଦୃଶ୍ୟ ନ ହୁଅଇ | ବିମୁଢ ଜାଣି ନ ପାରଇ || ଜ୍ଞାନର ଚକ୍ଷୁ ସହକାରେ | ଜ୍ଞାନୀ ହିଁ ତାକୁ ଜାଣିପାରେ || ୧୦ ||
ଅଥର୍ବ ଯୋଗୀ ଜନେ ଲୟେ | ଲଭନ୍ତି ମୋତେ ସେ ହୃଦୟେ || ଅଶୁଦ୍ଧଚିତ୍ତ ବ୍ୟକ୍ତି ପୁଣି | ଜାଣି ନ ପାରେ ମୋତେ ଜାଣି || ଅଶେଷ ଯତ୍ନ କରିଥାଇ | ଚେତନାହୀନ ସେ ରହଇ || ୧୧ ||
ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କ ଠାରେ ଦିବ୍ୟତେଜ | ପ୍ରକାଶ ଦିଏ ବିଶ୍ୱରାଜ || ଯେ ତେଜ ଚନ୍ଦ୍ରମାରେ ଥାଏ | ଅଗ୍ନିଙ୍କ ଠାରେ ପୁଣି ରହେ || ସେ ତେଜ ମୋ ତେଜ ଅଟଇ | ସମସ୍ତ ଭୁତେ ପ୍ରକାଶଇ || ୧୨ ||
ଜୀବଙ୍କ ଦେହେ ପ୍ରବେଶଇ | ସକଳ ଯିବ ମୁଁ ଧାରଇ || ସୋମର ରସ ମୁଁ ଅଟଇ | ଔଷଧି ପୋଷଣ କରଇ || ପତ୍ର ପୁଷ୍ପ ଫଳ ସର୍ବତ୍ର | ସୋମାଲୋକ ବିନା ଅନ୍ୟତ୍ର || ତାହା ନିରସ ବୋଲି ଜାଣ | ଅର୍ଜୁନ କୁନ୍ତିମା ନନ୍ଦନ || ୧୩ ||
ମୁଁ ବୈଶ୍ବାନର ଅଗ୍ନି ହୋଇ | ପ୍ରାଣିଙ୍କ ଦେହେ ନିବଶଇ || ସହଯୋଗେ ପ୍ରାଣ ଆପାନ | ପଚାଏ ଚତୁର୍ବିଧ ଅନ୍ନ || ୧୪ ||
ହୃଦୟେ ସର୍ବ ପ୍ରାଣୀଙ୍କର | ସର୍ବଦା ନିବାସ ମୋହର || ଉତ୍ପନ କରେ ସ୍ମୃତି ଜ୍ଞାନ | ବିନାଶ କରେ ମୁଁ ଅଜ୍ଞାନ || ମୁଁ ସାର ସମସ୍ତ ବେଦର | ନିର୍ଣ୍ଣାୟକ ସର୍ବ ତତ୍ତ୍ୱର || ମୁଁହି କେବଳ ବେଦଜ୍ଞାତା | ସମଗ୍ର ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡର କର୍ତ୍ତା || ୧୫ ||
ସମଗ୍ର ବିଶ୍ବ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡରେ | ଦୁଇଟି ପୁରୁଷ ପ୍ରକାରେ || କ୍ଷର ଓ ଅକ୍ଷର ଏମନ୍ତ | ଦୁଇଟି ଭେଦରେ ବର୍ଣ୍ଣିତ || ଭୁତ ସମସ୍ତ ସଦା କ୍ଷୟ | ବିମୁକ୍ତ ଜୀବତ୍ମା ଅକ୍ଷୟ || ୧୬ ||
ଦୁଇ ପୁରୁଷ ଠାରୁ ଭିନ୍ନ | ଅନ୍ୟ ପୁରୁଷ ବିଦ୍ୟମାନ || ସେଇ ପୁରୁଷ ସଦା ଦୀପ୍ତ | ପରମାତ୍ମା ନାମେ କଥିତ || ତ୍ରିଲୋକେ ପରିବ୍ୟାପ୍ତ ହୋଇ | ଜଗତ ପାଳନ କରଇ || ୧୭ ||
ସେ ଦୀପ୍ତ ପୁରୁଷଟି କେହି | ଅର୍ଜୁନ ଜାଣ ମୁଁ ଅଟଇ || ଯେହେତୁ ମୁହିଁ କ୍ଷରାତୀତ | ଅକ୍ଷର ଠାରୁ ମଧ୍ୟ ଶ୍ରେଷ୍ଠ || ପୁରୁଷୋତ୍ତମ ନାମେ ସ୍ଥିତ | ଇହଲୋକେ ବେଦେ ବର୍ଣ୍ଣିତ || ୧୮ ||
ସର୍ବଦା ମୋହଶୂନ୍ୟ ହୋଇ | ସର୍ଵଜ୍ଞ ମନ ପ୍ରାଣ ଦେଇ || ପୁରୁଷୋତ୍ତମ ମୋତେ ଜାଣି | ନମନ୍ତି ଯୋଡ଼ି ଦୁଇ ପାଣି || ଏ ଭାବେ ମୋତେ ସେ ଜାଣନ୍ତି | ସର୍ବଦା ମୋତେ ହିଁ ଭଜନ୍ତି || ୧୯ ||
ଏହି ଗୁହ୍ୟତମ ଶାସ୍ତ୍ରର | ଏମନ୍ତ ବ୍ୟାଖାନ ମୋହର || ଏହାକୁ ବୁଝି ବୁଦ୍ଧିମାନ | କୃତ୍ୟକୃତ୍ୟ ପୁଣି ହୋଇଣ || ଧନ୍ୟ ହେବ ତାର ଜୀବନ | ଜାଣିରଖ ତୁମେ ଅର୍ଜୁନ || ୨୦ ||
ଗୋଲକପତି ଭଗବାନ | କରନ୍ତି ଅପୂର୍ବ ବ୍ୟାଖାନ || ପ୍ରଭୁଙ୍କ ଏମନ୍ତ ବ୍ୟାଖାନ | ଶୁଣି ଜୀବନ ହେବ ଧନ୍ୟ || ଅସୀମ ଅନନ୍ତ ଅପାର | କରୁଣା ଦୟାର ସାଗର || ପ୍ରେମେ ଛୁଟଇ ଧାରଧାର | ନୟନୁ ଲୋତକ ମୋହର || ଆନନ୍ଦେ ଅଶ୍ରୁଧାରା ଝରୁ | କରୁଣାମୃତ ବର୍ଷାକରୁ || ଲାଗୁ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ପାଦେ ମନ | କହଇ ଭକ୍ତ ଦାସ କୃଷ୍ଣ || ପଞ୍ଚଦଶ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଗୀତ | ଏମନ୍ତ ଭାବରେ ବର୍ଣ୍ଣିତ || ୨୧ ||
ଓଁ ତତ୍ସଦିତି ଶ୍ରୀମଦ୍ଭଗବଦ୍ଗୀତାସୂପନିଷତ୍ସୁ ଵ୍ରହ୍ମବିଦ୍ୟାୟାଂ ଯୋଗ ଶାସ୍ତ୍ରେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣାର୍ଜୁନ ସମ୍ବାଦେ ପୁରୁଷୋତ୍ତମ ୟୋଗୋ ନାମ ପଞ୍ଚଦଶ ଅଧ୍ୟାୟଃ || ୧୫ ||