Geetanabakshyari

ଅଷ୍ଟମ ଅଧ୍ୟାୟ – ଅକ୍ଷର ବ୍ରହ୍ମ ଯୋଗ

ଅର୍ଜୁନ ଉଵାଚ

ବ୍ରହ୍ମ କ'ଣ ଆଧ୍ୟାତ୍ମ କ'ଣ | କର୍ମ କ'ଣ ମଧୁସୁଦନ || ଅଧିଭୂତ ଓ ଅଧିଦେଵ | କାହାକୁ କହନ୍ତି ମାଧବ || ୧ ||

ଅଧିଯଜ୍ଞ କିଏ କହ୍ନେଇ | କିପରି ଦେହରେ ରୁହଇ || ମୃତ୍ୟୁ କାଳେ ସଂଯମୀ ଜୀବ | ତୁମ୍ଭକୁ କିପରି ଜାଣିଵ || ୨ ||

ଶ୍ରୀଭଗବାନ ଉଵାଚ

ଜୀଵ ଅକ୍ଷର ଚିରନ୍ତନ | ବ୍ରହ୍ମ ଅଟଇ ହେ ଅର୍ଜୁନ || ଜୀବର ଶାଶ୍ୱତ ସ୍ଵଭାଵ | ଆଧ୍ୟାତ୍ମ କହନ୍ତି ଜାଣିବ || ନିଶ୍ଚଳ ଚିରନ୍ତନ ସତ୍ତା | ତ୍ୟାଗ କରେ ତା ନିଶ୍ଚଳତା || ନିଶ୍ଚଳତା ତ୍ୟାଗ କରିଣ | ଉଦ୍ଭବ କରେ ଜୀବଗଣ || ଜୀବଶରୀରର ପାଳନ | ନିମନ୍ତେ ହେବା କ୍ରିୟାମାନ || କର୍ମ କହନ୍ତି ହେ ଅର୍ଜୁନ | କୁରୁ ଶ୍ରେଷ୍ଠ କୁନ୍ତିନନ୍ଦନ || ୩ ||

କ୍ଷୟଶୀଳ ଜଡ ପ୍ରକୃତି | ଅଧିଭୂତ ତାକୁ କହନ୍ତି || ବିରାଟ ପୁରୁଷ ଅଚ୍ୟୁତ | ସେ ଅଧିଦେବ କୁନ୍ତିସୁତ || ଜୀବଦେହରେ ରହିଥାଇ | ଯଜ୍ଞର ଭୋକ୍ତା ମୁଁ ବୋଲାଇ || ମୁଁ ହିଁ ଅଧିଯଜ୍ଞ ଅର୍ଜୁନ | ସର୍ଵ କାରଣର କାରଣ || ୪ ||

ମରଣ କାଳେ ଯେଉଁ ପ୍ରାଣୀ | ତ୍ୟାଗେ ଦେହ ମୋତେ ସ୍ମରଣି || ମୋ'ର ଭାଵକୁ ପ୍ରାପ୍ତ ତା'ର | ନାହିଁ ସନ୍ଦେହ କୁରୁଵର || ୫ ||

ଜୀଵନକାଳେ ଯାହା ଭାଵ | ମରଣକାଳେ ସେଇ ଭାଵ || ଯେଉଁ ଭାବେ ଜୀବ ଭାଵଇ | ଭାଵିଣ ଶରୀର ତ୍ୟାଗଇ || ନୂତନ ଯୋନି ସେ ଲଭଇ | ଅନ୍ତିମ ଚିନ୍ତା ଅନୁଯାୟୀ || ୬ ||

ମନ ଓ ବୁଦ୍ଧି ସମର୍ପଣ | ସର୍ବଦା ମୋତେ ହିଁ ସ୍ମରଣ || କରି ଯୁଦ୍ଧ କର ଅର୍ଜୁନ | ନିଶ୍ଚୟ ମୋତେ ପ୍ରାପ୍ତ ଜାଣ || ୭ ||

ଅଭ୍ୟାସଯୋଗେ ହୋଇ ଯୁକ୍ତ | ଅନ୍ୟ ଚିନ୍ତନ ରୁ ରହିତ || ପରମ ପୁରୁଷ ଅଚ୍ୟୁତ | ଗିରିଧାରୀ ଦିବ୍ୟ ଅନନ୍ତ || ତାଙ୍କୁ ଚିନ୍ତି ଦେହ ତ୍ୟାଗଇ | ନିଶ୍ଚୟ ତାଙ୍କୁ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇ || ୮ ||

ସର୍ବଜ୍ଞ ପୁରାଣ ଈଶ୍ବର | ସୂକ୍ଷ୍ମାତିସୂକ୍ଷ୍ମ ରୂପ ଯା'ର || ଆଦିତ୍ୟ ପରି ଜ୍ୟୋତିର୍ମୟ | ସୃଷ୍ଟି ପାଳନ ଓ ପ୍ରଳୟ || ସକଳ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡ ଗୋସାଇଁ | ଅଜ୍ଞାନ ସ୍ପର୍ଶ ନ କରଇ || ୯ ||

ମୃତ୍ୟୁକାଳେ ଏକାଗ୍ର ଚିତ୍ତ | ମନରେ ଭକ୍ତିର ସହିତ || ଭ୍ରୁବ ମଧ୍ୟେ ପ୍ରାଣ ସ୍ଥାପନ | କରିଣ ମୋ ନାମ ସ୍ମରଣ ||  ଏମନ୍ତ ଚିନ୍ତା ଯେ କରଇ | ନିଶ୍ଚୟ ମୋତେ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇ ||୧୦ ||

ବେଦଜ୍ଞ ଶାସ୍ତ୍ରଜ୍ଞାନୀ ଗଣ | ଅକ୍ଷର କହନ୍ତି ଅର୍ଜୁନ || ଯା' ପ୍ରାପ୍ତି ପାଈଁ ସାଧୁଗଣ | ସନ୍ୟାସ ଜୀବନ ଯାପନ || ସାଧକ ତା'ପ୍ରାପ୍ତି ଆଶାରେ | ବ୍ରହ୍ମଚର୍ୟ ବ୍ରତ ଆଚରେ || ସେ ପ୍ରାପ୍ତପଦ ବିଷୟରେ | କହିବି ମୁହିଁ ସଂକ୍ଷେପରେ || ୧୧ ||

ସର୍ଵଦ୍ୱାର ରୁଦ୍ଧ କରିଣ | ମନକୁ ହୃଦୟେ ରଖିଣ || ପ୍ରାଣକୁ ମୁର୍ଧ୍ନିରେ ସ୍ଥାପନ | ଓଁବୀଜ ମନ୍ତ୍ରକୁ ସ୍ମରଣ || ମନରେ ମୋହର ଚିନ୍ତନ | ଯୋଗରେ ସଂସ୍ଥିତ ଅର୍ଜୁନ || ଯେ ଏମନ୍ତ ପ୍ରାଣ ତ୍ୟାଗଇ | ନିଶ୍ଚୟ ମୋତେ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇ || ୧୨-୧୩||

ଯେ ଅନ୍ୟ ଚିନ୍ତା ନକରଇ | ସର୍ବଦା ମୋତେ ଚିନ୍ତୁଥାଇ || ସେ ନିତ୍ୟଯୁକ୍ତ ଯୋଗୀ ପାଈଁ | ସହଜ ଲବ୍ଧ ମୁଁ ହୁଅଇ || ୧୪ ||

ଯେଉଁ ଯୋଗୀ ମୋତେ ଲଭଇ | ପରମମୋକ୍ଷ ପାଇଥାଇ || ପୁନର୍ଜନ୍ମ ତା'ର ନ ହୋଇ | ଦୁଃଖାଳୟକୁ ନ ଫେରଇ || ୧୫ ||

ବ୍ରହ୍ମଲୋକ ଯାଏଁ ସମସ୍ତ | ଜନ୍ମ ମୃତ୍ୟୁ ଚକ୍ରେ ବନ୍ଧିତ || ମୋତେ ପ୍ରାପ୍ତଇ ଯେଉଁ ଜନ | ତା ପୁନର୍ଜନ୍ମ ନାହିଁ ଜାଣ ||୧୬ ||

ସହସ୍ର ଚତୁର୍ଯୁଗ ନେଇ | ଵ୍ରହ୍ମାଙ୍କ ଏକ ଦିବା ହୋଇ ||  ସହସ୍ର ଚତୁର୍ଯୁଗେ ପୁଣି | ଵ୍ରହ୍ମାଙ୍କ ରାତ୍ରି ଜାଣେ ଜ୍ଞାନୀ || ଏମନ୍ତ ଯେ ଜନ ଜାଣନ୍ତି | ଅହୋରାତ୍ର ତତ୍ତ୍ୱ ଜାଣନ୍ତି || ୧୭ ||

ଵ୍ରହ୍ମାଙ୍କ ଦିବା ଯେବେ ହୁଏ | ଅବ୍ୟକ୍ତୁ ଜୀବ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ || ଵ୍ରହ୍ମାଙ୍କ ରାତ୍ର ହେଲେ ଜାଣ | ସଭିଁଏ ହୋଇଥାନ୍ତି ଳୀନ || ୧୮ ||

ଜନ୍ମ ମୃତ୍ୟୁର ଏ ବନ୍ଧନ | ସଦା ଲାଗିରହେ ଅର୍ଜୁନ || ଦିବାରେ ଜୀଵ ସୃଷ୍ଟି ଜାଣ | ରାତ୍ରିରେ ହୁଅନ୍ତି ବିଲୀନ || ୧୯ ||

ଏହି ଅବ୍ୟକ୍ତ ଅତିରିକ୍ତ | ଅନ୍ୟ ଅବ୍ୟକ୍ତ ଥାଏ ଶ୍ରେଷ୍ଠ || ସକଳ ଜୀଵ ନାଶ ଯାଇ | ଏହାର ବିନାଶ ନ ହୋଇ || ୨୦ ||

ଜାଣିବ ଅବ୍ୟକ୍ତ ଅକ୍ଷର | ପରମଗତି ଧନୁର୍ଦ୍ଧର || ଥରେ ଯେ ସେଠାକୁ ଯାଅଇ | ମୃତ୍ୟୁ ସଂସାରେ ନ ଫେରଇ ||  ସେ ଧାମ ମୋହର ଅଟଇ | ଏମନ୍ତ ସତ୍ୟ ଜାଣ ତୁହି || ୨୧ ||

ଶ୍ରେଷ୍ଠ ସେ ପରମ ପୁରୁଷ | ଜୀଵ ଅନ୍ତରେ ଯା'ର ବାସ || ସର୍ଵବ୍ୟାପକ ସତ୍ତା ଯା'ର | ଅଚିଂତ୍ୟ ଅଚଳ ଈଶ୍ବର || ବିଶ୍ବ ଵ୍ରହ୍ମଣ୍ଡେ ଯିଏ ବ୍ୟାପ୍ତ | ଅନନ୍ୟ ଭକ୍ତିରେ ସେ ପ୍ରାପ୍ତ || ୨୨||

କେଉଁ କାଳେ ଦେହ ତ୍ୟାଗିଣ | ପୁନର୍ଜନ୍ମ ହୁଏ ଅର୍ଜୁନ || ଦେହ ତ୍ୟାଗ ପୁଣି କେ' କାଳେ | ନ ହୁଏ ପୁନର୍ଜନ୍ମ ଭଲେ || ସେ ତତ୍ତ୍ୱ ଵିଷୟେ ଅର୍ଜୁନ | କହୁଛି ମନ ଦେଇ ଶୁଣ || ୨୩ ||

ଅଗ୍ନି ଜ୍ୟୋତିର ଅଧିପତି | ଦିବସେ ଯେଉଁ ମାର୍ଗେ ଥା'ନ୍ତି || ଶୁକ୍ଳପକ୍ଷର ଅଧିପତି | ଉତ୍ତରାୟଣ ଅଧିପତି || ସେ କାଳେ ଦେହ ତ୍ୟାଗ କଲେ | ସଂସାର ନ ଫେରନ୍ତି ଭଲେ ||୨୪||

ଯେ ମାର୍ଗେ ଧୁମ ଅଧିପତି | ରାତ୍ରି ଅଧିପତି ରୁହନ୍ତି || କୃଷ୍ଣ ପକ୍ଷର ଅଧିପତି | ଦକ୍ଷିଣାୟନ ଅଧିପତି || ସେ କାଳେ କଲେ ଦେହତ୍ୟାଗ | ଚନ୍ଦ୍ରଜ୍ୟୋତିକୁ ପ୍ରାପ୍ତହେବ || ଚନ୍ଦ୍ରଜ୍ୟୋତି ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଣ | ସଂସାରେ ଫେରିବ ଅର୍ଜୁନ || ୨୫ ||

ଶୁକ୍ଳ କୃଷ୍ଣ ମାର୍ଗ ଉଭୟ | ଶାଶ୍ୱତ ମାର୍ଗ ଅଟେ ଦ୍ୱୟ || ଗୋଟିଏ ମୁକ୍ତି ପ୍ରଦାୟକ | ଅନ୍ୟଟି ବନ୍ଧନ କାରକ || ୨୬ ||

ଦ୍ବି ମାର୍ଗ ବିଷୟେ ଜାଣି ଥାନ୍ତି | ଯୋଗୀ ମୋହିତ ନ ହୁଅନ୍ତି || ନ ହୋଇ ତୁମେ ବିଚଳିତ | ସର୍ବଦା ରୁହ ଯୋଗନିଷ୍ଠ || ୨୭ ||

ବେଦରେ ତଥା ତପସ୍ୟାରେ | ଯଜ୍ଞ ତଥା ଦାନ କର୍ମରେ || ଯେଉଁ ପୁଣ୍ୟ ଫଳ ମିଳଇ | ଅକ୍ଷର ବ୍ରହ୍ମ ତତ୍ତ୍ୱ ପାଇ || ସେ ଫଳ ଯୋଗୀ ପାଇଥାଇ | ମୋ ଧାମ କୁ ପ୍ରାପ୍ତ ହୁଅଇ || ୨୮||

ପ୍ରଭୁଙ୍କର ସଦା ଚିନ୍ତନ | ପ୍ରଭୁ ଚରଣେ ଦେଇ ମନ || ପ୍ରତ୍ୟେକ ଶ୍ୱାସରେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ | ଧ୍ୟାନରେ ଶ୍ରୀପାଦ ଦର୍ଶନ || ସମଗ୍ର ବିଶ୍ବ ଅଧିପତି | ତୁମଠେ ଥାଉ ମୋର ମତି || ଏମନ୍ତ ମନେ ଚିନ୍ତାକରି | କୃଷ୍ଣଦାସ ନିଜ ଵଇରି || ଅକ୍ଷର ବ୍ରହ୍ମ ଯୋଗ ତତ୍ତ୍ୱ | ପଢ଼ି ସବୁ ହୁଅ ସୁକୃତ || ୨୯ ||

ଓଁ ତତ୍ସଦିତି ଶ୍ରୀମଦ୍ଭଗବଦ୍ଗୀତାସୂପନିଷତ୍ସୁ ଵ୍ରହ୍ମବିଦ୍ୟାୟାଂ ଯୋଗ ଶାସ୍ତ୍ରେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣାର୍ଜୁନ ସମ୍ବାଦେ ଅକ୍ଷରବ୍ରହ୍ମ ୟୋଗୋ ନାମ ଅଷ୍ଟମ ଅଧ୍ୟାୟଃ || ୮ ||

ସପ୍ତମ ଅଧ୍ୟାୟ – ଜ୍ଞାନବିଜ୍ଞାନ ଯୋଗ

ଶ୍ରୀଭଗବାନ ଉଵାଚ

ମୋ'ଠାରେ ଆସକ୍ତ ହୋଇଣ | ମୋ'ର ଶରଣରେ ରହିଣ || ମୋ'ଠାରେ ଯଦି ରଖି ମନ | ଯୋଗାଭ୍ୟାସ କର ଅର୍ଜୁନ || ସଂଶୟ ତୁମ୍ଭ ହେବ ଦୂର | ସମ୍ପୁର୍ଣ୍ଣ ସ୍ବରୁପ ମୋହର || କେମନ୍ତ ଜାଣିବ ଅର୍ଜୁନ | କହୁଛି ଶୁଣ ଦେଇ ମନ || ୧ ||

ଜ୍ଞାନ ଓ ବିଜ୍ଞାନ ଦର୍ଶନ | କହିବି ତୁମ୍ଭକୁ ଅର୍ଜୁନ || ଯାହାକୁ ଥରେ ଜାଣିଗଲେ | ବାକି ନରହେ କିଛି ଭଲେ || ଅନ୍ୟ ଜ୍ଞାନର ଆଵଶ୍ୟକ | ହୋଇ ନଥାଏ ପରନ୍ତପ || ୨ ||

ସହସ୍ର ମଧ୍ୟେ ଜଣେ କେହି | ପ୍ରୟତ୍ନ କରେ ସିଦ୍ଧି ପାଈଁ || ସିଦ୍ଧଙ୍କ ମଧ୍ୟେ ଜଣେ କେହି | ମୋତେ ତତ୍ତ୍ଵରେ ସେ ଜାଣଇ ||୩||

ଭୂମି ଆକାଶ ବାୟୁ ଜଳ | ମନ ବୁଦ୍ଧି ତଥା ଅନଳ || ଅହଂକାରାଷ୍ଠ ଉପାଦାନ | ମୋ ଭିନ୍ନ ପ୍ରକୃତି ଅର୍ଜୁନ || ଏ ଜୀଵ ଜଗତ ଧାରଣ | ମୋ' ପରା ପ୍ରକୃତି କରେ ଜାଣ ||୪-୫||

ମୋ' ଦୁଇ ପ୍ରକୃତି ସଂଯୋଗ | ଜୀଵ ଜଗତର ଉଦ୍ଭବ || ସୃଷ୍ଟି ଓ ପ୍ରଳୟ କାରଣ | ମୁଁ ଏକା ଅଟଇ ଅର୍ଜୁନ || ୬ ||

ମୋ'ବିନା ଜଗତେ ଅର୍ଜୁନ | ଅନ୍ୟ କିଛି ଵି ନାହିଁ ଜାଣ || ସୁତ୍ରେ ଗୁନ୍ଥା ମଣି ଯେମନ୍ତ | ମୋ'ଦେହେ ଗୁନ୍ଥା ଏ ଜଗତ || ୭ ||

ଜଳେ ମୁଁ ରସ ହୋଇଥାଇ | ସୂର୍ଯ୍ୟ ଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ଜ୍ୟୋତି ମୁହିଁ || ସର୍ଵ ବେଦେ ମୁହିଁ ଓଁ କାର | ଶବ୍ଦ ଅଟେ ମୁଁ ଆକାଶର || ମନୁଷ୍ୟ ମଧ୍ୟେ ମୁଁ ପୁରୁଷ | ମୋହର ମହିମା ଅଶେଷ || ୮ ||

ପବିତ୍ର ଗନ୍ଧ ପୃଥିବୀର | ମୁଁ ଅଟେ ତେଜ ଅନଳର || ଜୀବଙ୍କର ମୁହିଁ ଜୀବନ | ମୁଁ ତପ ତପସ୍ୱିଙ୍କ ଜାଣ || ୯ ||

ମୁଁ ବୀଜ ଜୀବଙ୍କ ଅର୍ଜୁନ | ମୁଁ ଅଟେ ନିତ୍ୟ ସନାତନ || ବୁଦ୍ଧିମାନଙ୍କ ବୁଦ୍ଧି ମୁହିଁ | ତେଜସ୍ୱିଙ୍କ ତେଜ ଅଟଇ || ୧୦ ||

ବଳବାନଙ୍କ ବଳ ମୁହିଁ | କାମ ରାଗ ମୁଁ ଵିଵର୍ଜଇ || ଧର୍ମ ସଂମ୍ମତ କାମ ଜାଣ | ମୁହିଁ ଅଟଇ ହେ ଅର୍ଜୁନ || ୧୧ ||

ସତ୍ତ୍ୱ ରଜ ତମ ତ୍ରିଗୁଣ | ମୋ ଠାରୁ ହୋଇଛି ଉତ୍ପନ || ଗୁଣରେ ନାହିଁ ମୋର ବାସ | ନାହିଁ ମୋ ମଧ୍ୟେ ଗୁଣ ବାସ ||୧୨||

ତ୍ରିଗୁଣରେ ବନ୍ଧା ଜଗତ | ହୋଇ ରହିଛି ବିମୋହିତ || ତ୍ରିଗୁଣାତୀତ ମୁଁ ଅଟଇ | ମୁଢ଼ ଏ ଜାଣି ନ ପାରଇ ||୧୩||

ତ୍ରିଗୁଣ ଏହି ଦେବୀ ମାୟା | ଅଟେ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଦୂରତୟା || ଯେ ମୋର ଶରଣ ନିଅଇ | ମାୟା ସଂସାରରୁ ତରଇ || ୧୪ ||

ମୁଢ଼ ଅଧମ ପାପୀ ଜନ | ଦୁସ୍କୃତ କର୍ମେ ଦିଏ ମନ || ମାୟାରେ ଜ୍ଞାନ ଅପହୃତ | ଆଶୁରୀ ଭାଵରେ ଆଶ୍ରିତ || ୧୫ ||

ପୁଣ୍ୟକର୍ମା ଏ ଜଗତର | ରହିଥାନ୍ତି ଚାରି ପ୍ରକାର || ଆର୍ତ୍ତ ଜିଜ୍ଞାସୁ ଜ୍ଞାନୀ ଜନ | ଅର୍ଥାର୍ଥୀ ମାନବ ଅର୍ଜୁନ || ୧୬ ||

ତନ୍ମଧ୍ୟେ ଜ୍ଞାନୀ ଏକନିଷ୍ଠ | ସେ ଅଟେ ନିତ୍ୟଯୁକ୍ତ ଶ୍ରେଷ୍ଠ || ଜ୍ଞାନୀଙ୍କ ପ୍ରିୟ ମୁଁ ଅଟଇ | ଜ୍ଞାନୀ ମୋ ପ୍ରିୟ ହୋଇଥାଇ || ୧୭ ||

ସମସ୍ତେ ଉଦାର ଅର୍ଜୁନ | ତନ୍ମଧ୍ୟେ ଜ୍ଞାନୀ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଜାଣ || ଜ୍ଞାନୀ ମୋ ସ୍ବରୂପ ଅଟଇ | ମୋ ରୂପରେ ଲୀନ ରୁହଇ || ତା'ର ଉତ୍ତମ ଗତି ମୁହିଁ | ମୋ ଭାବେ ସ୍ଥିତ ସେ ରୁହଇ || ୧୮ ||

ଵହୁତ ଜନ୍ମ ଅନ୍ତରାଳେ | ଜ୍ଞାନୀ ମାନବ ଜାଣି ବୋଲେ || ଶାଶ୍ୱତ ସତ୍ୟ ବାସୁଦେବ | ସେପରି ମହାତ୍ମା ଦୁର୍ଲଭ || ୧୯ ||

କାମନା ଦ୍ୱାରା ଯାହା ଜ୍ଞାନ | ହୋଇଥାଏ ଅପହରଣ || ବିବିଧ କାମନା କରିଣ | ପଶନ୍ତି ଦେବତା ଶରଣ || ନିଜ ପ୍ରକୃତି ଅନୁଯାଇ | ଦେବାଦେବୀଙ୍କୁ ଉପାସଇ || ୨୦ ||

ଯାହାର ଶ୍ରଦ୍ଧା ଯହିଁ ଥାଇ | ସେ ଭକ୍ତ ସେ ଦେଵ ପୂଜଇ || ତାଙ୍କୁ ସେ ଦେବ ପୂଜା ପାଈଁ | ଅଚଳ ଶ୍ରଦ୍ଧା ମୁଁ ଦିଅଇ || ୨୧ ||

ଅଚଳ ଶ୍ରଦ୍ଧା ସହକାରେ | ଯେ ନର ଦେବପୂଜା କରେ || ପୁଜାରୁ ଯାହା ଫଳ ପ୍ରାପ୍ତ | ମୋ'ର ଦ୍ୱାରା ହିଁ ପ୍ରେରିତ ||୨୨||

ଅବୁଦ୍ଧିଆ ଦେବ ପୂଜାଇ | ନାଶବାନ ଫଳ ଲଭଇ || ଦେବ ପୂଜକ ଦେବ ପାଇ | ମୋ'ଭକ୍ତ ମୋତେ ପ୍ରାପ୍ତହୋଇ ||୨୩||

ଅବ୍ୟକ୍ତ ରୂପରେ ମୁଁ ଥିଲି | ତହିଁରୁ ବ୍ୟକ୍ତ ରୂପ ନେଲି || ମୂର୍ଖ ଏମନ୍ତ ଭାଵିଥାଇ | ପରାଭାଵ ମୋ ନ ଜାଣଇ || ଅନାଦି ଉତ୍ତମ ଅବ୍ୟୟ | ମୁଁ ଅଟେ ଶାଶ୍ୱତ ଅଭୟ || ୨୪ ||

ଯୋଗମାୟା ଦ୍ୱାରା ଆବୃତ୍ତ | ସବୁଠିଁ ରୁହେ ମୁଁ ଅବ୍ୟକ୍ତ || ବିମୁଢ ଜାଣି ନ ପାରଇ | ଅବ୍ୟୟ ନିତ୍ୟ ମୁଁ ଅଟଇ || ୨୫ ||

ପୂର୍ଵରୁ ଥିଲେ ଯେତେ ପ୍ରାଣୀ | ସଭିଁଙ୍କ ଭବିଷ୍ୟତ ବାଣୀ || ଆଉ ସଭିଁଙ୍କ ବର୍ତ୍ତମାନ | ଜାଣିଥାଏ ମୁଁ ଅର୍ଜୁନ || ମୋ'ଭକ୍ତ ବିନା ଅନ୍ୟ କେହି | ମୋତେ ତତ୍ତ୍ୱତଃ ଜାଣେନାହିଁ ||୨୬||

ଇଛା ଦ୍ବେଷରୁ ଦ୍ଵନ୍ଦ ଜାତ | ଜୀବଙ୍କୁ କରଇ ମୋହିତ || ଅନାଦି କାଳରୁ ଭ୍ରମିତ | ସଂସାରେ ଜନ୍ମ ମୃତ୍ୟୁ ପ୍ରାପ୍ତ || ୨୭ ||

ଯେ ପୁଣ୍ୟକର୍ମା ଲୋକଙ୍କର | ଅନ୍ତ ହୋଇଯାଏ ପାପର || ମୋହରୁ ମୁକ୍ତ ସେ ହୁଅଇ | ଦୃଢମତେ ମୋତେ ଭଜଇ || ୨୮ ||

ଜରା ମରଣୁ ମୋକ୍ଷପାଈଁ | ଯେ ମୋହର ଆଶ୍ରା ନିଅଇ || ଵ୍ରହ୍ମାନୁଭଵ ସେ କରଇ | ଆଧ୍ୟାତ୍ମ କର୍ମକୁ ଜାଣଇ || ୨୯ ||

ଅଧିଦୈବ ଓ ଅଧିଭୂତ | ଅଧିଯଜ୍ଞ ତତ୍ତ୍ୱ ସହିତ || ଯେ ନର ମୋତେ ଜାଣିଥାଇ | ମୋ ଚିନ୍ତାରେ ମଗ୍ନ ରୁହଇ || ମରଣ ସମୟରେ ତା'ର | ତା' ମନେ ଥାଏ ଚିନ୍ତା ମୋର || ୩୦ ||

ପ୍ରଭୁଙ୍କ ଏମନ୍ତ ଵଚନ | ଶୁଣି ଗଦ୍ଗଦ ହୁଏ ମନ || କୁହଇ ଦୀନ କୃଷ୍ଣ ଦାସ | କୃଷ୍ଣକୃପା ତା' ଏକ ଆଶ || ମୁଁ ତୁମ ଚରଣ କିଙ୍କର | ଆଦି ପୁରୁଷ ଦୟାକର || ବହୁତ ଜନ୍ମରୁ ପତିତ | ଉଦ୍ଧାର କର ହେ ଅଚ୍ୟୁତ || ସପ୍ତମ ଖଣ୍ଡ କୃଷ୍ଣ ଗୀତ | କରଇ ଏଠାରେ ସମାପ୍ତ || ୩୧||

ଓଁ ତତ୍ସଦିତି ଶ୍ରୀମଦ୍ଭଗବଦ୍ଗୀତାସୂପନିଷତ୍ସୁ ଵ୍ରହ୍ମବିଦ୍ୟାୟାଂ ଯୋଗ ଶାସ୍ତ୍ରେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣାର୍ଜୁନ ସମ୍ବାଦେ ଜ୍ଞାନବିଜ୍ଞାନ ୟୋଗୋ ନାମ ସପ୍ତମ ଅଧ୍ୟାୟଃ || ୭ ||

ଷଷ୍ଠ ଅଧ୍ୟାୟ – ଧ୍ୟାନ ଯୋଗ

ଶ୍ରୀ ଭଗବାନ ଉବାଚ

ଫଳରେ ଆଶ୍ରିତ ନରହି | ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ କର୍ମ କରଇ || କର୍ତ୍ତବ୍ୟ କର୍ମ କରୁଥାଇ | ଯୋଗୀ ସନ୍ୟାସୀ ସେ ଅଟଇ || ଅଗ୍ନିହୋତ୍ରକୁ ଯେ ତ୍ୟାଗଇ | ଅକ୍ରିୟ ହୋଇ ବସିରହି || ଯେ'ଜନ ଏମନ୍ତ କରଇ | ସନ୍ୟାସୀ ଯୋଗୀ ନ ବୋଲାଇ || ୧ ||

ସନ୍ୟାସ ଯୋଗ ଏକାଅର୍ଥ | ଏହାକୁ ଜାଣିରଖ ପାର୍ଥ || ସର୍ବ ସଂକଳ୍ପ ତ୍ୟାଗ ବିନା | କେହି ଯୋଗୀ ହୋଇପାରେନା || ୨ ||

କର୍ତ୍ତବ୍ୟ କର୍ମର ସାଧନ | କରି ଚାଲନ୍ତି ମୁନୀଗଣ || ସାଧନେ ଯୋଗାରୁଢ଼ ହୋଇ | ଅପାର ଶାନ୍ତି ସେ ଲଭଇ || ଅପାର ଶାନ୍ତି ହିଁ ଅର୍ଜୁନ | ମୋକ୍ଷ ପ୍ରାପ୍ତିର ମାର୍ଗ ଜାଣ || ୩ ||

କର୍ମରେ ଅନାସକ୍ତ ରହି | ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ଭୋଗକୁ ତ୍ୟାଗଇ || ସର୍ଵ ସଂକଳ୍ପ ତ୍ୟାଗ ଜାଣ | ଯୋଗ ଆରୁଢ଼ର କାରଣ || ୪ ||

ନିଜେ ହୋଇ ବନ୍ଧୁ ନିଜର | ନିଜକୁ କରନ୍ତୁ ଉଦ୍ଧାର || ନିଜେ ନିଜ ଶତୃ ନ ହୁଅ | ଅଧୋଗତିରୁ ରକ୍ଷା ପାଅ || ୫ ||

ନିଜକୁ ଜୟ ଯେ କରଇ | ନିଜର ବନ୍ଧୁ ସେ ଅଟଇ || ନିଜକୁ ଜିଣି ନ ପାରଇ | ନିଜେ ନିଜ ଶତୃ ସାଜଇ ||୬ ||

ଆତ୍ମଜୟୀ ପ୍ରଶାନ୍ତ ଜନ | ପରମାତ୍ମା ରେ ଥାଏ ମନ || ଶୀତୋଷ୍ଣେ ସମ ଭାଵ ରହି | ସୁଖ ଦୁଃଖ କୁ ନ ବାରଇ || ମାନ ଅପମାନ ସମାନ | ଏମନ୍ତ ଯା'ର ଦୃଷ୍ଟିକୋଣ ||  ଜ୍ଞାନ ବିଜ୍ଞାନେ ତୃପ୍ତ ରହି | କୁଟସ୍ଥେ ସ୍ଥିର ରହିଥାଇ || ସର୍ଵ ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ବଶ କରି | ନିରନ୍ତର ମୋତେ ସୁମରି || ସଦା ମୋ'ଠାରେ ଯୁକ୍ତ ରହି | ଲହ୍ୱ ସ୍ୱର୍ଣ୍ଣ ସମ ଚିନ୍ତଇ || ମିତ୍ର ଅରି ରେ ଉଦାସିନ | ଦ୍ବେଷକାରୀ ବା ବନ୍ଧୁଜନ || ମହାପାପୀ ବା ସାଧୁଜନ | ସର୍ବେ ତା' ଦୃଷ୍ଟିରେ ସମାନ || ସମ ବୁଦ୍ଧି ରେ ସ୍ଥିତ ରହି | ସମାଧିସ୍ଥ ଯୋଗୀ ବୋଲାଇ ||୭-୯ ||

ଅନାସକ୍ତ ସଦା ରହଇ | ସଂଗ୍ରହ ବୃତ୍ତି ନ କରଇ || ଆଶାଶୂନ୍ୟ ଅନ୍ତଃ କରଣ | ସଂଯତ ସଦା ନିଜ ମନ || ଏକାନ୍ତ ନିକାଞ୍ଚନ ସ୍ଥାନ | ଯୋଗୀର ପ୍ରିୟ ବାସ ଜାଣ || ନିକାଞ୍ଚନ ସ୍ଥାନେ ରହଇ | ମୋ'ଠାରେ ମନ ନିବେଶଇ || ୧୦ ||

ପବିତ୍ର ସ୍ଥାନ ନିର୍ଦ୍ଧାରଇ | ଆସନ ସ୍ଥାପନ କରଇ || କହୁଛି ଆସନ ଲକ୍ଷଣ | ଶୁଣ ଅର୍ଜୁନ ଦେଇ ମନ || ନାହିଁ ଅତି ଉଚ୍ଚ ଆସନ | ନା ଅତି ନୀଚ୍ଚ ହେବ ଜାଣ || ଏମନ୍ତ କୁଶର ଆସନ | ସ୍ଥାପିବ ଶ୍ରଦ୍ଧାରେ ଅର୍ଜୁନ || ୧୧ ||

ଆସନେ ସ୍ଥିରକରି ମନ | ଏକାଗ୍ର ଚିତ୍ତେ ଅଧିଷ୍ଠାନ || ଆତ୍ମାର ବିଶୁଦ୍ଧି ନିମିତ୍ତ | ଯୋଗର ଅଭ୍ୟାସ ଉଚିତ || ୧୨ ||

ମେରୁଦଣ୍ଡ ଗ୍ରୀଵା ମସ୍ତକ | ରଖି ବସି ସିଧାସଳଖ || ଅଚଳ ଭାବେ ବସିରହି | କୌଣସି ଦିଗକୁ ନ ଚାହିଁ || ନାସିକାଗ୍ରେ ଦୃଷ୍ଟି ରଖିଣ | ମନକୁ ସଂଯତ କରିଣ || ପ୍ରସାନ୍ତ ଚିତ୍ତେ ସଦା ଥାଇ | ବ୍ରହ୍ମଚାରୀ ବ୍ରତେ ରୁହଇ || ମନକୁ ରଖି ନିୟନ୍ତ୍ରଣ | ହୋଇଥାଏ ମତ୍ ପରାୟଣ || ମୋ'ଠାରେ ଚିତ୍ତକୁ ସ୍ଥାପନ | ଏହାକୁ ଧ୍ୟାନ ବୋଲି ଜାଣ || ୧୩-୧୪ ||

ମୋ'ଠାରେ ମନ ନିବେଶଇ | ସମ୍ୟକ ରୂପେ ସ୍ଥିତ ହୋଇ || ଏମନ୍ତ ନିୟତ କରିଣ | ମିଳଇ ପରମ ନିର୍ବାଣ ||୧୫ ||

ଅତ୍ୟନ୍ତ ଅଧିକ ଭୋଜନ | ତ୍ୟଜଇ ସମ୍ପୂର୍ଣ ଭୋଜନ || ଅଧିକ ଶୟନ କରଇ | ସମ୍ପୂର୍ଣ ଶୟନ ତ୍ୟାଗଇ || ଏମନ୍ତ ସର୍ବ ଆଚରଣ | ଯୋଗର ଶତୃ ବୋଲି ଜାଣ || ୧୬ ||

ଆହାର ବିହାର ସମୟେ | ମୋ'ଠାରେ ଯୁକ୍ତ ଯିଏ ରହେ || ଶୟନ ସ୍ବପ୍ନ ଜାଗରଣ | ମୋ'ଠାରେ ଯୁକ୍ତ କରି ମନ || ପ୍ରତ୍ୟକ ଚେଷ୍ଟା କର୍ମ ପ୍ରତି | ମୋ'ଠାରେ ଯୁକ୍ତ ରଖି ମତି || ଏମନ୍ତ ସର୍ଵ ଯୋଗୀଗଣ | ଯୋଗରେ ସଦା ସ୍ଥିତ ଜାଣ || ୧୭ ||

କାମନା ବିଷୟୁ ବିରତ | ମନକୁ ରଖିବ ସଂଯତ || ଆତ୍ମାରେ ମନ ଅବସ୍ଥାନ | ତାହାର ନାମ ଯୁକ୍ତ ଜାଣ || ଯୁକ୍ତର ସରଳ ଭବାର୍ଥ | ଆତ୍ମା ପରମାତ୍ମା ସଂଯୁକ୍ତ || ୧୮ ||

ପବନ ନଥିବା ସ୍ଥାନରେ | ପ୍ରଦୀପ ସ୍ଥିର ରହିପାରେ || ଅବିଚଳିତ ଯୋଗୀ ଚିତ୍ତ | ତୁଳନା ପ୍ରଦୀପ ସହିତ || ୧୯ ||

ଯୋଗର ବିଶିଷ୍ଠ ଅବସ୍ଥା | ମୋ'ଠାରୁ ଶୁଣ ରଖି ଆସ୍ଥା || ନିରୁଦ୍ଧ ଚିତ୍ତ ଅବସ୍ଥାରେ | ଯୋଗୀ ନିଜକୁ ଦେଖିପାରେ || ସନ୍ତୋଷ ନିଜ ଠାରେ ପାଏ | ଏମନ୍ତ ଯୋଗାଭ୍ୟାସେ ହୁଏ || ମନରୁ ଅତୀତକୁ ଯାଇ | ଅତୀନ୍ଦ୍ରିୟ ସ୍ଥିତି ଲଭଇ || ବୁଦ୍ଧି ଗ୍ରହଣ ସୁଖ ପାଇ | ଅତ୍ୟନ୍ତ ଆନନ୍ଦରେ ଥାଇ || ସେହି ସୁଖରେ ଥରେ ସ୍ଥିତ | ସେ ସୁଖ କାହିଁ ନାହିଁ ସତ || କେବେ ନ ହୁଏ ବିଚଳିତ | ସର୍ବଦା ଆତ୍ମାରାମେ ସ୍ଥିତ || ଥରେ ସେ ସୁଖ ଯେ ପାଇଛି | ତାହାର ସ୍ୱାଦ ସେ ଜାଣିଛି || ତା'କୁ ଳଭିଲେ ମନେ ହୁଏ | ସଂସାରେ କିଛି ଲାଭ ନୁହେଁ || ସେ ସୁଖେ ଥରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ | ଦାରୁଣ ଦୁଃଖେ ସ୍ଥିରଚିତ୍ତ || ଦୁଃଖ ସଂଯୋଗର ବିୟୋଗ | ତାହାର ଅନ୍ୟନାମ ୟୋଗ || ଏମନ୍ତ ଯୋଗ ଗୁଣଗାନ | ଏବେ ମୁଁ କରିଲି ଅର୍ଜୁନ || ଅଭ୍ୟାସ ଦୃଢ ଚିତ୍ତେ କର | ନିଶ୍ଚିତ ଏ ମତ ମୋହର||୨୦-୨୩||

ସଂକଳ୍ପୁ କାମନା ଜନ୍ମଇ | ମନଙ୍କୁ ଚଞ୍ଚଳ କରଇ || କାମନା କରି ପରିତ୍ୟାଗ | ସକଳ ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ବିୟୋଗ ||୨୪ ||

ବୁଦ୍ଧିରେ ମନ କରି ବଶ | ଆତ୍ମା ରେ କରାଇ ନିବାସ || ବିଷୟ ଚିନ୍ତାରୁ ବିରତ | ସଂସାରୁ ହୁଅ ଉପରତ || ୨୫ ||

ଯେଉଁ ଯେଉଁ କଥା ଭାଵିଣ | ଚଞ୍ଚଳ ହୁଏ ତୁମ ମନ || ଅସ୍ଥିର ହୋଇଣ ଧାଵିତ | ନିୟମିତ କରି ସଂଯତ || ଆତ୍ମାରେ ବଶୀଭୂତ କର | ମନକୁ ଚିନ୍ତାଶୁନ୍ୟ କର || ୨୬ ||

ପ୍ରଶାନ୍ତ ଚିତ୍ତେ ଯୋଗୀଗଣ | ବ୍ରହ୍ମରେ ରହିଥା'ନ୍ତି ଲୀନ || ଶାନ୍ତକରି ରଜ ସ୍ଵଭାଵ | ମନରେ ରଖିଣ ମୋ'ଭାଵ || ନିଜକୁ ନିଷ୍ପାପ କରଇ | ଶାଶ୍ୱତ ସୁଖ ଭୋଗିଥାଇ || ୨୭ ||

ନିଷ୍ପାପ ଯୋଗୀଜନ ସଦା | ଯୋଗାଭ୍ୟାସେ ରହି ସର୍ବଦା || ବ୍ରହ୍ମସଂସ୍ପର୍ଶରୁ ସଂଯାତ | ଅତ୍ୟନ୍ତ ସୁଖ ହୁଏ ପ୍ରାପ୍ତ || ୨୮ ||

ସର୍ଵ ଭୂତସ୍ଥ ଆତ୍ମା ଯିଏ | ପରମାତ୍ମା ସିଏ ଵୋଲାଏ || ଭୂତଙ୍କ ନିଜର ଦେହରେ | ଯେ ତାଙ୍କୁ ଅନୁଭବ କରେ || ସକଳ ଦେହେ ନାରାୟଣ | କରିଥାଏ ସମଦର୍ଶନ || ସେ ଯୋଗୀ ଯୁକ୍ତାତ୍ମା ଅଟଇ | ମୋ'ର ନିଶ୍ଚିତ ମତ ଏହି || ୨୯ ||

ସର୍ବତ୍ର ମୋହର ଦର୍ଶନ | ସଭିଙ୍କୁ ମୋ' ମଧ୍ୟେ ଦର୍ଶନ || ଏମନ୍ତ ଯେ ଯୋଗୀ କରଇ | ତାଙ୍କଠୁଁ ଅଦୃଶ ମୁଁ ନାହିଁ || ମୋ' ଠୁଁ ଅଦୃଶ୍ୟ ସେ ନହୋଇ | ସର୍ବତ୍ର ମୋତେ ଦେଖୁଥାଇ || ୩୦ ||

ଏକତ୍ୱ ଚିତ୍ତେ ସ୍ଥିତ ହୋଇ | ଯେ ମୋ'ର ଭଜନ କରଇ || ସର୍ଵଭୂତେସ୍ଥିତ ଭାଵିଣ | କରଇ ମୋହର ଚିନ୍ତନ || ସବୁ ଅବସ୍ଥାରେ ଅର୍ଜୁନ | ମୋ' ଠାରେ କରେ ଅବସ୍ଥାନ || ୩୧ ||

ନିଜ ତୁଳନାରେ ଯେ ଜନ | ସର୍ବତ୍ର ଦେଖଇ ସମାନ || ସୁଖ ଓ ଦୁଃଖ ସମ ଜ୍ଞାନ | ପରମ ଯୋଗୀ ସେ ଅର୍ଜୁନ || ୩୨ ||

ଅର୍ଜୁନ ଉଵାଚ

ଯେଉଁ ଯେଉଁ ଯୋଗ ଆପଣ | କହିଲେ ହେ ମଧୁସୁଦନ || ମନର ଅସ୍ଥିରତା ପାଈଁ | ତାହା ମୁଁ ଦେଖି ପାରୁନାହିଁ || ୩୩ || ମନ ଚଞ୍ଚଳ ବଳଶାଳୀ | ଦୁର୍ଦ୍ଧାନ୍ତ ଅଟେ ବନମାଳୀ || ବଶ କରିବା ମନ କୃଷ୍ଣ | ଯେମନ୍ତ ଆୟତ୍ତ ପବନ || ୩୪ ||

ଶ୍ରୀ ଭଗବାନ ଉବାଚ

ମନ ଅତ୍ୟନ୍ତ ବଳବାନ | ସନ୍ଦେହ ନାହିଁ ହେ ଅର୍ଜୁନ || ଅଭ୍ୟାସ ବୈରାଗ୍ୟ କୌନ୍ତେୟ | ମନ ସଂଯମର ଉପାୟ || ୩୫ ||

ଯେ ବ୍ୟକ୍ତି ଚିତ୍ତ ଅସଂଯତ | ନହୁଏ ଯୋଗସିଦ୍ଧି ପ୍ରାପ୍ତ || ଯାହାର ଚିତ୍ତ ଆତ୍ମଵଶ | ଯତ୍ନରେ କରିଣ ପ୍ରୟାସ || ହୁଅନ୍ତି ଯୋଗସିଦ୍ଧି ଜାଣ | ଏମନ୍ତ ମୋ' ମତ ଅର୍ଜୁନ || ୩୬ || h | ସାଧନା କରନ୍ତି ମାଧଵ || ପରେ ଯୋଗରୁ ବିଚଳିତ | ସାଧନା ମାର୍ଗରୁ ବିରତ || କୋ ସ୍ଥିତି ଲଭନ୍ତି ସେ ଜନ | କୁହ ପ୍ରଭୁ ମଧୁସୁଦନ || ୩୭ ||

ସଂସାରୁ ଆଶ୍ରୟ ରହିତ | ବ୍ରର୍ହ୍ମଲାଭ ପଥୁ ଵିଚ୍ୟୁତ || ଉଭୟ ପଥୁ ଭ୍ରଷ୍ଟ ହୋଇ | ଛିନ୍ନ ମେଘ ଯେହ୍ନେ ଭାସଇ || ଆଶ୍ରୟ ଶୁନ୍ୟ ସେଇ ଜନ | ହୁଏନି କି ମଧୁସୁଦନ || ୩୮ ||

ଏମନ୍ତ ସନ୍ଦେହ ହେ କୃଷ୍ଣ | ହୋଇଚି ମୋ' ମନେ ଉତ୍ପନ୍ନ || ଦୟାକର ହେ ଚକ୍ରଧର | ସନ୍ଦେହ ମୋ'ର ନାଶକର || ମୋ'ର ସନ୍ଦେହ ନାଶ ପାଈଁ | ସକ୍ଷମ ଅନ୍ୟ କେହି ନାହିଁ || ୩୯ ||

ଶ୍ରୀ ଭଗବାନ ଉବାଚ

ଯୋଗଭ୍ରଷ୍ଟ ଯୋଗୀ ଅର୍ଜୁନ | ବିନଷ୍ଟ ହୁଏ ନାହିଁ ଜାଣ || ଇହଲୋକେ ବା ପରଲୋକେ | ଚଉଦ ଭୁବନ ତ୍ରିଲୋକେ || କଲ୍ୟାଣ କର୍ମ ଯେ କରଇ | ଦୁର୍ଗତି ପ୍ରାପ୍ତ ନହୁଅଇ || ୪୦ ||

ପୁଣ୍ୟଲୋକ ପ୍ରାପ୍ତ ହୁଅଇ | କିଛି କାଳ ସୁଖ ଭୋଗଇ || ଧାର୍ମିକ ଲୋକ ଘରେ ଜାତ | ଅବା କୂଳ ହୁଏ ସମ୍ଭ୍ରାନ୍ତ || ୪୧ ||

ଅଥବା ଗୃହେ ଯୋଗୀଙ୍କର | ଜନମ ହୁଅଇ ତାହାର || ଏମନ୍ତ ଜନମ ଦୁର୍ଲଭ | ଯୋଗ କରିଥାଏ ସମ୍ଭବ || ୪୨ ||

ସେଠାରେ ବୁଦ୍ଧି ସଂଯୋଗରେ | ପୂର୍ଵ ସଂସ୍କାର ଲାଭକରେ || ସିଦ୍ଧି ପ୍ରାପ୍ତିରେ ଅଗ୍ରଗତି | କରିଥାଏ ସେ କୃଷ୍ଣାପତି || ୪୩ ||

ପୂର୍ଵଜନ୍ମ କର୍ମସଂସ୍କାର | ବଳରେ ସିଏ ଧନୁର୍ଦ୍ଧର || ବ୍ରହ୍ମନିଷ୍ଠାରେ ଆକର୍ଷିତ | ଯୋଗ ପ୍ରତି ହୁଏ ଆକୃଷ୍ଟ || ଯୋଗରେ ଜିଜ୍ଞାସୁ ହୁଅଇ | ଶବ୍ଦ ବ୍ରହ୍ମ ପାର କରଇ || ୪୪ ||

ପ୍ରଚେଷ୍ଟା ଅନେକ ଜନ୍ମର | କରଇ ଯୋଗୀ ଧନୁର୍ଦ୍ଧର || ଶେଷରେ ପାପରାଶି ମୁକ୍ତ | ହୋଇଥାଏ ସେ ସିଦ୍ଧି ପ୍ରାପ୍ତ || ୪୫ ||

ସକାମ କର୍ମ କେ କରଇ | ତପସ୍ୟାରେ କେ ଳୀନହୋଇ || ଶାସ୍ତ୍ରଜ୍ଞ ଜ୍ଞାନ କେ ଅର୍ଜଇ | ଇତ୍ୟାଦି କର୍ମେ ଲିପ୍ତ ଥାଇ || ଏ ସଭିଁଙ୍କ ଠାରୁ ଅର୍ଜୁନ | ଯୋଗୀ ଅଟଇ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଜାଣ || ଅର୍ଜୁନ ପ୍ରିୟ ଧନଞ୍ଜୟ | ଯୋଗ ସାଧକ ତୁମେ ହୁଅ || ୪୬ ||

ସମସ୍ତ ଯୋଗୀଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ | ଯେ ଚିତ୍ତ ରଖଇ ମୋ'ଠାରେ || ଶ୍ରଦ୍ଧାରେ ମୋତେ ଭଜିଥାଇ | ସେ ଯୋଗୀ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ହୋଇଥାଇ || ୪୭ ||

ପ୍ରତି ଶ୍ୱାସ ଓ ପ୍ରତି କ୍ଷଣ | କରେ ଯେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଚିନ୍ତନ || ଏକାଗ୍ର କରି ମନ ପ୍ରାଣ | କରିଥାଏ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଧ୍ୟାନ || ଜୀଵନର ପ୍ରତି କ୍ରିୟାରେ | କୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ଅନୁଭବ କରେ || କୃଷ୍ଣକ୍ରିୟାର ସେ ସାଧକ | ପ୍ରାପ୍ତ କରଇ କୃଷ୍ଣଲୋକ || ଜଗତ କର୍ତ୍ତା ଗୁରୁ ହୋଇ | କୃଷ୍ଣଦାସେ କୃପା କରଇ || ଷଷ୍ଠଖଣ୍ଡ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଗୀତ | ପଢ଼ି ହୁଅ ପାପ ରହିତ || ୪୮ ||

 

ଓଁ ତତ୍ସଦିତି ଶ୍ରୀମଦ୍ଭଗବଦ୍ଗୀତାସୂପନିଷତ୍ସୁ ଵ୍ରହ୍ମବିଦ୍ୟାୟାଂ ଯୋଗ ଶାସ୍ତ୍ରେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣାର୍ଜୁନ ସମ୍ବାଦେ ଧ୍ୟାନ ୟୋଗୋ ନାମ ଷଷ୍ଠ ଅଧ୍ୟାୟଃ || ୬ ||

ପଞ୍ଚମ ଅଧ୍ୟାୟ – କର୍ମସନ୍ୟାସ ଯୋଗ

ଅର୍ଜୁନ ଉଵାଚ

କର୍ମ ସନ୍ୟାସର ଶ୍ରେଷ୍ଠତା | କର୍ମଯୋଗର ମହାନତା || ଶୁଣିଣ ତୁମ୍ଭର ଵର୍ଣ୍ଣନ | ମୋ' ମନେ ଶଂସୟ ଉତ୍ପନ || ଦୁହିଁଙ୍କ ମଧ୍ୟେ ଶ୍ରେଷ୍ଠ କେହି | ହେ କୃଷ୍ଣ ଦୟାକର କହି || ୧ ||

ଶ୍ରୀଭଗବାନ ଉଵାଚ

ସନ୍ୟାସ କର୍ମଯୋଗ ଦ୍ୱୟ | ମୁକ୍ତି ପ୍ରଦାୟକ ଉଭୟ || ତୁଳନା କଲେ ଦୁହିଁଙ୍କର | କର୍ମଯୋଗଟି ଶ୍ରେୟଷ୍କର || ୨ ||

ଆକାଂକ୍ଷା ଦ୍ବେଷ ଯା'ର ନାହିଁ | ସେ ନିତ୍ୟ ସନ୍ୟାସି ଅଟଇ || ମନରେ ନିର୍ଦ୍ବନ୍ଦ୍ୱ ରୁହଇ | ସଂସାର ସାଗରୁ ତରଇ || ୩ ||

ଉଭୟ ଅଟଇ ଅଭିନ୍ନ | ପଣ୍ଡିତଙ୍କ ମତ ଅର୍ଜୁନ || ଯେକୌଣସିରେ ହେଲେ ସ୍ଥିତ | ପରମାତ୍ମା ପ୍ରାପ୍ତି ନିଶ୍ଚିତ ||୪||

ସାଂଖ୍ୟଯୋଗୀର ଲକ୍ଷ୍ୟ ସ୍ଥାନ | କର୍ମଯୋଗୀ ସହ ସମାନ || ସାଂଖ୍ୟ ଓ କର୍ମଯୋଗ ଦ୍ବୟ | ଅଭିନ୍ନ ଅଟନ୍ତି ଉଭୟ || ଏମନ୍ତ ଯେ' ନର ଦେଖଇ | ପ୍ରକୃତ ସତ୍ୟ ଦେଖିଥାଇ ||୫||

କର୍ମଯୋଗ ବିନା ଅର୍ଜୁନ | କେବଳ କର୍ମତ୍ୟାଗ ଜାଣ || ଦୁଃଖନାଶ କରି ନଥାଇ | ନା ଯୋଗ ସିଦ୍ଧି ଦେଇଥାଇ || କର୍ମଯୋଗରେ ଯୁକ୍ତ ନର | ଅଚିରେ ଵ୍ରହ୍ମ ପ୍ରାପ୍ତି ତା'ର || ୬ ||

ଯୋଗରେଯୁକ୍ତ ବିଶୁଦ୍ଧାତ୍ମା | ଇନ୍ଦ୍ରିୟଜୟୀ ବିଜିତାତ୍ମା || ସର୍ଵଭୂତଙ୍କ ଆତ୍ମା ଯିଏ | ସ୍ଵଆତ୍ମା ଚିନ୍ତା କରିଥାଏ || ସେ ଯୋଗୀ କର୍ମ କରିଥାଇ | କର୍ମରେ ଲିପ୍ତ ନ ରୁହଇ || ୭ ||

ଈଶ୍ବର ଚେତନାରେ ରହି | ସମସ୍ତ କର୍ମ କରୁଥାଇ || ଦର୍ଶନ ଶ୍ରବଣ ସ୍ପର୍ଶନ | ଆଘ୍ରାଣ ଖାନ ପାନ ସ୍ଵପ୍ନ || ମଳ ଓ ମୂତ୍ର ଵିସର୍ଜନ | ଗମନାଗମନ ଗ୍ରହଣ || ଶ୍ୱାସ ପ୍ରଶ୍ଵାସ ଓ ବଚନ | ଚକ୍ଷୁ ପଲକ ଉନ୍ମେଷଣ || ଏମନ୍ତ ସର୍ଵ କ୍ରିୟାମାନ | ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ସ୍ୱୟଂ କ୍ରିୟା ଜାଣ || ମୁଁ କିଛି କର୍ମ କରୁନାହିଁ | ତତ୍ତ୍ୱଵିତ୍ ଏହା ଜାଣିଥାଇ || ୮-୯ ||

ଈଶ୍ବର ସମର୍ପଣ ହୋଇ | ନିଷ୍କାମ କର୍ମ ଯେ କରଇ || ପାପରେ ଲିପ୍ତ ନ ହୁଅଇ | ଯେମନ୍ତ ପଦ୍ମପତ୍ର ଥାଇ || ୧୦ ||

କାୟ ବାକ୍ୟ ଓ ବୁଦ୍ଧି ମନ | ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ଦ୍ୱାରା ଯୋଗୀଜନ || ଅନାସକ୍ତ କର୍ମ କରଇ | କେବଳ ଆତ୍ମ ଶୁଦ୍ଧି ପାଈଁ || ୧୧ ||

ଯୁକ୍ତ କର୍ମ ଯେ କରୁଥାଇ | କର୍ମଫଳକୁ ଵି ତ୍ୟାଗଇ || ପରମ ଶାନ୍ତି ସେ ଲଭଇ | ସନ୍ଦେହ ତିଳେ ମାତ୍ର ନାହିଁ || ଅଯୁକ୍ତାସକ୍ତ କର୍ମମାନ | ଵନ୍ଧନ ଦିଅଇ ଅର୍ଜୁନ || ୧୨ ||

ମନରେ ସଂଯମ ଆଚରି | ସମସ୍ତ କର୍ମ ତ୍ୟାଗକରି || ନବଦ୍ୱାରପୁରେ ରୁହଇ | ପରମାନନ୍ଦ ଲଭୁଥାଇ || ନା କୌଣସି କର୍ମ କରଇ | ନାହିଁ କିଛି କରାଉଥାଇ || ୧୩ ||

କର୍ତ୍ତା କର୍ମ ଓ ଫଳମାନ | ନ କରନ୍ତି ସୃଷ୍ଟି ଭଗବାନ || କର୍ତ୍ତା ଓ କର୍ମର ସଂଯୋଗ | ବିଶ୍ବ ପ୍ରକୃତିରୁ ଉଦ୍ଭବ || ୧୪ ||

ନା କାହାର ପାପ ଗ୍ରହଣ | ନା ପୁଣ୍ୟ ଗ୍ରହଣ ଅର୍ଜୁନ || କରନ୍ତି ବିଶ୍ବର ଈଶ୍ବର | ସକଳ ସୃଷ୍ଟିର ଆଧାର || ମନୁଷ୍ୟ ଅଜ୍ଞାନରେ ଥାଇ | ମୋହଗ୍ରସ୍ତ ସେ ହୋଇଥାଇ || ୧୫ ||

ଉଦୟ ହେଲେ ଆତ୍ମଜ୍ଞାନ | ଅଜ୍ଞାନ ନାଶ ହୁଏ ଜାଣ || ଯେମନ୍ତ ସୂର୍ଯ୍ୟ ପ୍ରକାଶଇ | ସୃଷ୍ଟି ଆଲୋକିତ କରଇ || ଆତ୍ମଜ୍ଞାନର ସେ ପ୍ରକାଶ | ଅନ୍ଧକାରକୁ କରେ ନାଶ || ୧୬ ||

ଯା' ବୁଦ୍ଧି ଆତ୍ମା ନିଷ୍ଠା ମନ | ପରମାତ୍ମାଠେଁ ଥାଏ ଲୀନ || ତା' ପାପ ସଂସ୍କାର ସମୂହ | ଜ୍ଞାନ ବଳରେ ହୁଏ ଦାହ || ପରମ ଧାମ ସେ ଲଭଇ | ଯେ' ଧାମୁ କେହି ନ ଫେରଇ ||୧୭||

ବିଦ୍ୟା ଓ ବିନୟ ସମ୍ପନ | କରଇ ସେ ସମଦର୍ଶନ || ବ୍ରାହ୍ମଣ ଗୋରୁ ହସ୍ତି ଶ୍ଵାନ | ସର୍ଵ ଜୀବ ଜନ୍ତୁ ସମାନ || ତତ୍ତ୍ୱଦର୍ଶୀ ସିଏ ପଣ୍ଡିତ | ଏହା ଅର୍ଜୁନ ମୋର ମତ || ୧୮ ||

ଯା' ମନ ସମତାରେ ସ୍ଥିତ | ସେ ମୋକ୍ଷ ଲଭଇ ଜୀଵିତ || ବ୍ରହ୍ମରେ ନିତ୍ୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ | ବ୍ରହ୍ମ ଅଟଇ ତୃଟିଶୁନ୍ୟ || ୧୯ ||

ପ୍ରିୟ ଵସ୍ତୁ ପ୍ରାପ୍ତିରେ ଯେହି | ଅତି ହର୍ଷିତ ନ ହୁଅଇ || ଅପ୍ରିୟ ପ୍ରାପ୍ତିରେ ଅର୍ଜୁନ | ଯେ' ହୁଏ ନାହିଁ ଉଦ୍ବିଗ୍ନ || ସେମନ୍ତ ସ୍ଥିର ବୁଦ୍ଧି ଜନ | ସଦା ବ୍ରହ୍ମରେ ରୁହେ ମଗ୍ନ || ୨୦ ||

ବାହ୍ୟ ଭୋଗରେ ଅନାସକ୍ତ | ଅନ୍ତରେ ଆନନ୍ଦ ଅତ୍ୟନ୍ତ || ବ୍ରହ୍ମରେ ହେଲେ ନିତ୍ୟ ସ୍ଥିତ | ସଦାନନ୍ଦ ସ୍ଥିତି ନିଶ୍ଚିତ || ୨୧ ||

ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ସ୍ପର୍ଶୁ ଯେତେ ସୁଖ | ପଶ୍ଚାତେ ଦେଇଥା'ନ୍ତି ଦୁଃଖ || ଦୁଃଖର କାରଣ ଅର୍ଜୁନ | ତାହାର ଆଦି ଅନ୍ତ ଜାଣ || ପଣ୍ଡିତ ଜ୍ଞାନୀ ବ୍ୟକ୍ତି କେହି | ସେ ସୁଖେ ଲିପ୍ତ ନ ହୁଅଇ || ୨୨ ||

କାମ ଓ କ୍ରୋଧର ଆବେଗ | ଯେ ନର ସହେ ସେହି ବେଗ || ଶରୀର ମଧ୍ୟେ ରହିଥାଇ | ସେ ଯୁକ୍ତ ସେ ସୁଖୀ ଅଟଇ || ୨୩ ||

ଅନ୍ତରେ ଯେ ସୁଖ ଲଭଇ | ଅନ୍ତରାତ୍ମାରେ ଲୀନ ରହି || ଅନ୍ତର୍ଜ୍ୟୋତି କରେ ଦାର୍ଶନ | ସେ ଲଭଇ ବ୍ରହ୍ମ ନିର୍ବାଣ || ୨୪ ||

ଯେ' ନର ସଂଶୟରୁ ମୁକ୍ତ | ମନ ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ବଶିଭୂତ || ଯେ' ସର୍ଵ ଭୂତ ହିତେ ରତ | ଯା'ର ସର୍ଵ ପାପ ବିନଷ୍ଟ || ବ୍ରହ୍ମ ନିର୍ବାଣ ସେ ଲଭଇ | ମୋର ନିଶ୍ଚିତ ମତ ଏହି || ୨୫ ||

କାମ କ୍ରୋଧରୁ ହୋଇ ମୁକ୍ତ | ନିଜ ଚେତନା ବଶୀଭୂତ || ଆତ୍ମ ସଂଯମକାରୀ ଜନ | ଲଭି ଥାଏ ବ୍ରହ୍ମ ନିର୍ବାଣ || ୨୬ ||

ଇନ୍ଦ୍ରିୟ କରି ପ୍ରତ୍ୟାହାର | ବାହ୍ୟ ସଂସ୍ପର୍ଶ କରି ଦୂର || ଭୃଲତା ମଧ୍ୟେ ରଖି ପ୍ରାଣ | ଶ୍ୱାସର କରି ସଞ୍ଚାରଣ || ପ୍ରାଣ ଅପାନ ସନ୍ତୁଳନ | ଶ୍ୱାସ ନାସା ଅଭ୍ୟନ୍ତରିଣ || ୨୭ ||

ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ବୁଦ୍ଧି ତଥା ମନ | ସଂଯତ କରି ମୁନି ଜନ || ଇଛା ଭୟ କ୍ରୋଧ ବିହୀନ | ମୋକ୍ଷ ଅଟେ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଅର୍ଜୁନ || ଏମନ୍ତ ଯେ ମୁନି ଚିନ୍ତଇ | ପରମ ମୋକ୍ଷ ସେ ଲଭଇ || ୨୮ ||

ବନ୍ଧୁ ସକଳ ପ୍ରାଣୀଙ୍କର | ସମସ୍ତ ଲୋକଙ୍କ ଈଶ୍ବର || ଭୋକ୍ତା ସର୍ଵ ଯଜ୍ଞ ତପର | କୃଷ୍ଣ ମୁକୁନ୍ଦ ଚକ୍ରଧର || ଏମନ୍ତ ମୋତେ ଯେ ଭାଵଇ | ପରମ ଶାନ୍ତି ସେ ଲଭଇ || ୨୯ ||

ପ୍ରଭୁଙ୍କ ଏମନ୍ତ ବଚନ | ଜ୍ଞାନର କରଇ ଉତ୍ଥାନ || ପ୍ରଭାତ ସଂଧ୍ୟା ଦିବା ରାତି | ମନରେ ସଦା ପ୍ରଭୁ ଚିନ୍ତି || ଯେ ନର ସର୍ଵ କର୍ମକରେ | ସେ କର୍ମ ବନ୍ଧନ ଉର୍ଦ୍ଧ୍ବରେ || ମଦନ ମୋହନ ଅମୃତ | ଲେଖି ମୁଁ ହେଲି କୃତ୍ୟ କୃତ୍ୟ || ଏମନ୍ତ ଚିନ୍ତି କୃଷ୍ଣଦାସ | ଧନ୍ୟ ମନେକରେ ଅଶେଷ || ପଞ୍ଚମ ଖଣ୍ଡ କୃଷ୍ଣଗୀତ | ସତ୍ୟ ନୁହଁ ଏ ମହାସତ୍ୟ || ୩୦ ||

ଓଁ ତତ୍ସଦିତି ଶ୍ରୀମଦ୍ଭଗବଦ୍ଗୀତାସୂପନିଷତ୍ସୁ ଵ୍ରହ୍ମବିଦ୍ୟାୟାଂ ଯୋଗ ଶାସ୍ତ୍ରେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣାର୍ଜୁନ ସମ୍ବାଦେ କର୍ମସନ୍ୟାସ ୟୋଗୋ ନାମ ପଞ୍ଚମ ଅଧ୍ୟାୟଃ || ୫ ||

ଚତୁର୍ଥ ଅଧ୍ୟାୟ – ଜ୍ଞାନ ବିଭାଗ ଯୋଗ

ଶ୍ରୀଭଗବାନ ଉଵାଚ

କର୍ମଯୋଗର ତତ୍ତ୍ୱ ଜ୍ଞାନ | ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କୁ କହିଥିଲି ଜାଣ || ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କ ଠାରୁ ଏହି ଜ୍ଞାନ | କଲେ ପୁତ୍ର ମନୁ ଗ୍ରହଣ || କହିଲେ ମନୁ ଏହି ଜ୍ଞାନ | ରାଜା ଇକ୍ଷାକୁଙ୍କୁ ଅର୍ଜୁନ || ୧ ||

ପରମ୍ପରା କ୍ରମେ ଏ ଜ୍ଞାନ | ପୃଷ୍ଠେ ହସ୍ତାନ୍ତର ହୋଇଣ || ରାଜର୍ଷିମାନେ ଅବଗତ | ହୋଇଣ କର୍ମଯୋଗେ ରତ || ବହୁକାଳ ଅତିବାହିତ | ହେଲାପରେ ହେ ପରନ୍ତପ || କାଳର ପ୍ରଭାବେ ଗ୍ରାସିତ | ଏ ଯୋଗ ଜ୍ଞାନ ହେଲା ଲୁପ୍ତ || ୨ ||

ତୁମେ ଯେ ସଖା ଭକ୍ତ ମୋ'ର | ତେଣୁ କହୁଛି ଧନୁର୍ଦ୍ଧର || ଉତ୍ତମ ଏହି ଯୋଗ ଜ୍ଞାନ | ମନ ଦେଇ ଶୁଣ ଅର୍ଜୁନ || ୩ ||

ଅର୍ଜୁନ ଉଵାଚ

ଆଦିକାଳରୁ ବିବସ୍ୱନ | ସୂର୍ଯ୍ୟ ରୂପରେ ବିଦ୍ୟମାନ || ଆପଣଙ୍କ ଜନ୍ମ କେଶବ | ହୋଇଛି ଏବେ ହିଁ ସମ୍ଭବ || ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କୁ କେମନ୍ତ ଆପଣ | ଦେଇଥିଲେ ଏ ଦିବ୍ୟଜ୍ଞାନ || ବିଶ୍ୱାସ ହୋଉନାହିଁ ମୋ'ର | ସନ୍ଦେହ ମୋ'ର କର ଦୂର || ୪ ||

ଶ୍ରୀଭଗବାନ ଉଵାଚ

ବହୁତ ଜନମ ମୋହର | ବହୁତ ଜନମ ତୁମ୍ଭର || ହୋଇଅଛି ଅତିବାହିତ | କୁରୁନନ୍ଦନ କୁନ୍ତିସୁତ || ସେ ସବୁକୁ ମୁହିଁ ଜାଣଇ | ତୁମର କିଛି ମନେ ନାହିଁ || ୫ ||

ମୁଁ ଅଟେ ଅଜନ୍ମା ଅମର | ସର୍ଵ ଜୀଵଙ୍କ ମହେଶ୍ୱର || ପ୍ରକୃତିକୁ କରି ଅଧୀନ | ନିଜ ମାୟା ଦ୍ୱାରା ଅର୍ଜୁନ || ପ୍ରକଟ ମୁହିଁ ହୋଇଥାଇ | ଅତ୍ୟନ୍ତ ଗୁଢ ତତ୍ତ୍ୱ ଏହି || ୬ ||

ଯେବେ ଯେବେ କୁନ୍ତିନନ୍ଦନ | ଧର୍ମର ହୁଅଇ ପତନ || ଅଧର୍ମର ହୁଏ ଉତ୍ଥାନ | ମୋହର ହୁଏ ଆଗମନ || ୭ ||

ସାଧୁଙ୍କ ରକ୍ଷା ମୁଁ କରଇ | ପାପୀଙ୍କ ନାଶ କରେ ମୁହିଁ || କରେ ଧର୍ମର ସଂସ୍ଥାପନ | ଯୁଗେ ଯୁଗେ ଆସି ଅର୍ଜୁନ || ୮ ||

ଜନ୍ମ ଓ କର୍ମ ଦିବ୍ୟ ମୋ'ର | ଏମନ୍ତ ଜାଣେ ଯେଉଁ ନର || ଦେହ ତ୍ୟାଗ ପରେ ଅର୍ଜୁନ | ତା' ପୁନର୍ଜନ୍ମ ନାହିଁ ଜାଣ || ମୋ'ର ଧାମକୁ ପ୍ରାପ୍ତି ତା'ର | ନିସନ୍ଦେହ ହେ ଧନୁର୍ଦ୍ଧର || ୯ ||

ଆସକ୍ତି ଭୟ ଵିଵର୍ଜିତ | ମୋ'ଠାରେ ହୋଇଣ ଆଶ୍ରିତ || ମୋ'ଠାରେ ଲୀନ ଚିତ୍ତ ହୋଇ | ଜ୍ଞାନ ପ୍ରଦୀପକୁ ଜଳାଇ || ଚିତ୍ତ ଶୁଦ୍ଧି କରି ଅର୍ଜୁନ | ନିଶ୍ଚୟ ମୋତେ ପ୍ରାପ୍ତ ଜାଣ || ୧୦ ||

ଯେ ନର ଯେପରି ଭାଵରେ | ମୋ'ର ଚରଣେ ଆଶ୍ରା କରେ || ମୁଁ ତାକୁ ସେପରି ଭାବରେ | ସର୍ବଦା ଅନୁଗ୍ରହ କରେ || ବିଭିନ୍ନ ଭାବେ ଭକ୍ତଗଣ | କରନ୍ତି ମୋ ଅନୁସରଣ || ୧୧ ||

କର୍ମଜନିତ ସିଦ୍ଧି ପାଈଁ | ମନୁଷ୍ୟ ଦେବତା ପୂଜଇ || ମନୁଷ୍ୟ ଲୋକରେ ଅର୍ଜୁନ | ମିଳଇ ସିଦ୍ଧି ଶୀଘ୍ର ଜାଣ || ୧୨ ||

ଗୁଣ ଓ କର୍ମ ଅନୁସାରେ | ଚତୁର୍ବର୍ଣ୍ଣ ଏ ଜଗତରେ || ସୃଷ୍ଟି ମୁଁ କରିଛି ଅର୍ଜୁନ | ସଖା ମୋ କୁନ୍ତିମା ନନ୍ଦନ || କର୍ତ୍ତା ମୁଁ ଅଟେ ଧନଞ୍ଜୟ | ତଥାପି ଅକର୍ତ୍ତା ଅବ୍ୟୟ || ୧୩ ||

ଲିପ୍ତ ରୁହେନା ମୁଁ କର୍ମରେ | ନା କର୍ମ ଫଳେ ସ୍ପୃହା କରେ || ଏମନ୍ତ ମୋତେ ଯେ ଜାଣଇ | କର୍ମ ବନ୍ଧନେ ନ ପଡ଼ଇ || ୧୪ ||

ଏମନ୍ତ ଜାଣି ହେ ଅର୍ଜୁନ | ପୂର୍ଵରୁ ମୋକ୍ଷକାମୀ ଜନ || କର୍ତ୍ତବ୍ୟ କର୍ମ କରିଛନ୍ତି | କର୍ମ କର ତୁମେ ନଚିନ୍ତି || ୧୫ ||

କର୍ମ କ'ଣ ଅକର୍ମ କ'ଣ | ଏହା ଜାଣିବାରେ ଅର୍ଜୁନ || ସଂସାରେ ବହୁ ଜ୍ଞାନୀ ବ୍ୟକ୍ତି | ସଦା ମୋହିତ ହୋଇଥା'ନ୍ତି || ଏହି ତତ୍ତ୍ୱର ହେଲେ ଜ୍ଞାନ | ଅଶୁଭୁ ମୁକ୍ତ ହେବ ଜାଣ || ୧୬ ||

କର୍ମକୁ ଜାଣିବା ଉଚିତ | ତା' ସହ ଅକର୍ମର ତତ୍ତ୍ୱ || ବିକର୍ମ ତତ୍ତ୍ୱର ଵିଜ୍ଞାନ | ତଥା କର୍ମ ଫଳାଦି ଜ୍ଞାନ || କର୍ମ ଗତି ଅତି ଗହନ | ଜାଣିବା ଦୁଷ୍କର ଅର୍ଜୁନ || ୧୭ ||

କର୍ମରେ ଅକର୍ମ ଦେଖଇ | ଅକର୍ମେ କର୍ମ ଦେଖିଥାଇ || ସକଳ କର୍ମ କରୁଥାଇ | ଅଚଳ ସ୍ଥିତିରେ ରୁହଇ || ମନୁଷ୍ୟ ମଧ୍ୟେ ବୁଦ୍ଧିମାନ | ସେ ନର ଅଟଇ ଅର୍ଜୁନ || ୧୮ ||

ଆରମ୍ଭ ସକଳ କର୍ମର | ସଂକଳ୍ପ ରହିତ ଯାହାର || ଜ୍ଞାନାଗ୍ନି ଦ୍ୱାରା କର୍ମ ଯା'ର | ଦଗ୍ଧିଭୁତ ହେ ଧନୁର୍ଦ୍ଧର || ସେ ଅଟେ ପଣ୍ଡିତ ଅର୍ଜୁନ | ଏହା କହନ୍ତି ଜ୍ଞାନୀଜନ || ୧୯ ||

ଫଳରେ ଆସକ୍ତି ତ୍ୟାଗଇ | ନିତ୍ୟତୃପ୍ତ ଯେ ରହିଥାଇ || ନିରାଶ୍ରୟ ପୁଣି ସେ ଥାଇ | ସର୍ଵଦା ଯୁକ୍ତ ଚିତ୍ତ ହୋଇ || କର୍ମରେ ପ୍ରବୃତ୍ତ ହୁଅଇ | ତଥାପି ଅକ୍ରିୟ ରୁହଇ || ୨୦ ||

ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ଚିତ୍ତ ବଶୀଭୂତ | ସଂଗ୍ରହ ବୃତ୍ତି କରି ତ୍ୟକ୍ତ || ଶରୀର କର୍ମ କରୁଥାଇ | ପାପର ଭୋଗୀ ନ ହୁଅଇ || ୨୧ ||

ଯାହାଵି ମିଳଇ ଅର୍ଜୁନ | ତହିଁରେ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ଯେ' ଜନ || ଦ୍ଵନ୍ଦରୁ ଵିମୁକ୍ତ ରୁହଇ | ରାଗ ଦ୍ବେଷରୁ ମୁକ୍ତ ରହି || ସଫଳାସଫଳ ଆଦିରେ | ରହିଥାଏ ସମ ଭାଵରେ || ଯଦି ବା କର୍ମ କରୁଥାଇ | କର୍ମ ବନ୍ଧନ ନ ଲାଗଇ || ୨୨ ||

ସଙ୍ଗରୁ ମୁକ୍ତ ଯେଉଁ ଜନ | ଚିତ୍ତ ଜ୍ଞାନରେ ଅବସ୍ଥାନ || ଯଜ୍ଞ ନିମିତ୍ତ କର୍ମ ତା'ର | ବନ୍ଧନୁ ମୁକ୍ତ ସେଇ ନର || ୨୩ ||

ବ୍ରହ୍ମରୂପକ କର୍ତ୍ତା ଜାଣ | ବ୍ରହ୍ମକୁ କରଇ ଅର୍ପଣ || ବ୍ରହ୍ମରୂପକ ଅଗ୍ନି ଯହିଁ | ବ୍ରହ୍ମର ଆହୁତି ନିଅଇ || ଗନ୍ତବ୍ୟ ବ୍ରହ୍ମ ହିଁ ଅଟଇ | ଏ କର୍ମ ବ୍ରହ୍ମ ହୋଇଥାଇ || ୨୪ ||

ଯଜ୍ଞର ବିଵିଧ ପ୍ରକାର | କହୁଛି ଶୁଣ ଧନୁର୍ଦ୍ଧର || କେତେକ ଦେଵ ଉଦ୍ଧେସ୍ୟରେ | ଯଜ୍ଞ କରନ୍ତି ଦ୍ରଵ୍ୟାଦିରେ || କେତେକ ଶରୀର ମଧ୍ୟରେ | ଯଜ୍ଞ କରନ୍ତି ଵ୍ରହ୍ମାଗ୍ନିରେ ||  ପ୍ରାଣରୂପକ ଵ୍ରହ୍ମାହୁତି | ଵ୍ରହ୍ମାଗ୍ନିରେ ସେ କରିଥା'ନ୍ତି || ୨୫ ||

ଶ୍ରବଣ ଇତ୍ୟାଦି ଇନ୍ଦ୍ରିୟ | ଘୃତ ଭାଵିଣ ଧନଞ୍ଜୟ || ସଂଯମ ରୂପକ ଅଗ୍ନିରେ | ଦିଅନ୍ତି ଆହୁତି ଅଚିରେ || ଶବ୍ଦାଦି ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ବିଷୟ | ଘୃତ ଭାଵିଣ ଧନଞ୍ଜୟ || ଇନ୍ଦ୍ରିୟସଂଯମ ଅଗ୍ନିରେ | ଆହୁତି କରନ୍ତି ମନରେ || ୨୬ ||

ଆତ୍ମଜ୍ଞାନରେ ଦୀପ୍ତିମାନ | କିଛି ଯୋଗୀଗଣ ଅର୍ଜୁନ || ସର୍ଵ ଇନ୍ଦ୍ରିୟ କର୍ମମାନ | ପ୍ରାଣକର୍ମ କରି ଅର୍ଜୁନ || ଆତ୍ମ ସଂଯମ ଵ୍ରହ୍ମାଗ୍ନିରେ | ସକଳ କର୍ମାହୁତି କରେ || ୨୭ ||

ଦ୍ରବ୍ୟଯଜ୍ଞ ଓ ତପଯଜ୍ଞ | ଯୋଗଯଜ୍ଞ ଓ ଜ୍ଞାନଯଜ୍ଞ || ସଂଯମ ଆଦି ଯଜ୍ଞମାନ | ଯୋଗୀ କରିଥାନ୍ତି ଅର୍ଜୁନ || ୨୮ ||

ପ୍ରାଣରେ ଆପାନ ହବନ | ହବନ ଆପାନରେ ପ୍ରାଣ || ପ୍ରାଣାପାନର ଗତିରୋଧ | ହୋଇ ପ୍ରାଣାୟମେ ଆଵଦ୍ଧ || ସଂଯମ କରିଣ ଆହାର | କେତେକ ଯୋଗୀ ଧନୁର୍ଦ୍ଧର ||  ପ୍ରାଣରେ ପ୍ରାଣକୁ ଆହୁତି | ଦିଅନ୍ତି କରି ସ୍ଥିରମତୀ ||  ଏମନ୍ତ କର୍ମମାନ କରି | ନିଷ୍ପାପ ହୁଏ ଯୋଗାଚାରୀ || ୨୯ – ୩୦ ||

ଯଜ୍ଞର ଅଵଶିଷ୍ଟ ଅନ୍ନ | ଅମୃତତୁଲ୍ୟ କରି ମନ || ଯେଉଁ ଯୋଗୀ କରେ ଭୋଜନ | ମିଳଇ ବ୍ରହ୍ମ ସନାତନ || ଯେ ବ୍ୟକ୍ତି ଯଜ୍ଞ ନକରଇ | ତା'ର ଏ ଲୋକେ ସ୍ଥାନ ନାହିଁ || ଅନ୍ୟଲୋକରେ ନାହିଁ ସ୍ଥାନ | ଏମନ୍ତ ମତ ମୋ ଅର୍ଜୁନ || ୩୧ ||

ଯଜ୍ଞ କର୍ମ ବିଧି ବହୁତ | ବେଦରେ ହୋଇଛି ବର୍ଣ୍ଣିତ || ଯଜ୍ଞ କର୍ମରୁ ହୁଏ ଜାତ | ଜାଣି ବିମୁକ୍ତ ହୁଅ ପାର୍ଥ || ୩୨ ||

ଦ୍ରବ୍ୟଯଜ୍ଞ ଠାରୁ ଅର୍ଜୁନ | ଜ୍ଞାନ ଯଜ୍ଞ ହିଁ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଜାଣ || ସମସ୍ତ କର୍ମର ସମାପ୍ତି | ହୁଅଇ ଯେବେ ଜ୍ଞାନ ପ୍ରାପ୍ତି || ୩୩ ||

ତତ୍ତ୍ଵଦର୍ଶୀଙ୍କ ଚରଣରେ | ନତମସ୍ତକ ସହକାରେ || ସେମାନଙ୍କ ସେବା କରିଣ | ପଚାର ପ୍ରଶ୍ନ ହେ ଅର୍ଜୁନ || ସେ ତତ୍ତ୍ୱଦର୍ଶୀ ଜ୍ଞାନୀଜନ | ଜ୍ଞାନୋପଦେଶ ଦେବେ ଜାଣ || ୩୪ ||

ସେ ଜ୍ଞାନ କଲେ ଅନୁଭଵ | ନାଶ ହେବ ମୋହ ପାଣ୍ଡବ || ସକଳ ଯେତେ ଜୀଵଗଣ | ମୋ'ମଧ୍ୟେ ଦେଖିବ ଅର୍ଜୁନ || ୩୫ ||

ସମସ୍ତ ପାପୀ ଜଗତର | ତା' ଠୁଁ ବେଶୀ ଵି ଧନୁର୍ଦ୍ଧର || ଯଦି ଵି ତୁମେ ହୋଇଥାଅ | ତଥାପି ଚିନ୍ତା ମୁକ୍ତ ରୁହ || ଜ୍ଞାନ ଭେଳାରେ ବୀରଵର | ବସି ଲଂଘିବ ଏ ସଂସାର || ୩୬ ||

କାଷ୍ଠକୁ ଅଗ୍ନି ପ୍ରଜ୍ବଳିତ | କରଇ ଭଷ୍ମୀଭୂତ ପାର୍ଥ || ସକଳ କର୍ମକୁ ଅର୍ଜୁନ | ଜ୍ଞାନାଗ୍ନି ଭସ୍ମକରେ ଜାଣ || ୩୭ ||

ଆତ୍ମଜ୍ଞାନ ତୁଲ୍ୟ ସମାନ | ପବିତ୍ର କିଛି ନାହିଁ ଜାଣ || ସ୍ୱୟଂ ଯୋଗସିଦ୍ଧ ପାଣ୍ଡବ | ଅନ୍ତରେ କରେ ଅନୁଭବ || ୩୮ ||

ଶ୍ରଦ୍ଧାବାନ ଅଟେ ଯେଉଁ ଜନ | ହୋଇ ସାଧନା ପରାୟଣ || ଇନ୍ଦ୍ରିୟକୁ କରି ସଂଯତ | ଏକାଗ୍ର କଲେ ମନ ଚିତ୍ତ || ଜ୍ଞାନ ଲାଭ ହୁଏ ଅର୍ଜୁନ | ପରମ ଶାନ୍ତି ମିଳେ ଜାଣ || ୩୯ ||

ଅଶ୍ରଦ୍ଧାବାନ ଅଜ୍ଞ ଜନ | ସଂଶୟୀ ମୁଢ ଆତ୍ମା ଜାଣ || ମିଳି ନଥାଏ ସୁଖ ଶାନ୍ତି | ଅଚିରେ ନାଶ ହୋଇଥା'ନ୍ତି ||  ଇହ ଲୋକ ପର ଲୋକରେ | ସଦା ରହିଥାଏ ଦୁଃଖରେ || ୪୦ ||

ଯୋଗରେ କର୍ମରୁ ସନ୍ୟାସ | ଜ୍ଞାନେ ସଂଶୟ କରି ନାଶ || ଆତ୍ମ ପରାୟଣ ସେ ଜନ | ନ ବାନ୍ଧଇ କର୍ମ ବନ୍ଧନ || ୪୧ ||

ଅଜ୍ଞାନରୁ ଜାତ ସଂଶୟ | ଦୂରକର ହେ ଧନଞ୍ଜୟ || ଯୋଗରେ ଆଶ୍ରିତ ହୋଇଣ | ଜ୍ଞାନ ଖଡ୍ଗେ କରି ଛେଦନ || ୪୨ ||

ଜ୍ଞାନର ଅର୍ଥ ଭଗବାନ | ତା'ଛଡ଼ା ସବୁ ତୁଚ୍ଛ ଜାଣ || ମନରେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ସୁମରି | ସର୍ଵଦା କହି ହରି ହରି || ପ୍ରଭୁଙ୍କ ନାମ ସୁମରିବା | ପରମ ଧାମ ପ୍ରାପ୍ତ ହେବା || ଅମୂଲ୍ୟ ଆତ୍ମ ତତ୍ତ୍ୱ ଜ୍ଞାନ | ପ୍ରଭୁଙ୍କ ମୁଖରୁ ଶୁଣିଣ || ଏ କୃଷ୍ଣଦାସ ଦୀନ ହୀନ | ନିଜକୁ ମନେକରେ ଧନ୍ୟ || ଏହି ଜ୍ଞାନକୁ ନିତ୍ୟ ପାଠ | କରି ସବୁ ହୁଅ ସୁକୃତ || ଚତୁର୍ଥ ଖଣ୍ଡ କୃଷ୍ଣଗୀତ | ଅଟଇ ଅବ୍ୟୟ ଅନନ୍ତ || ୪୩ ||

ଓଁ ତତ୍ସଦିତି ଶ୍ରୀମଦ୍ଭଗବଦ୍ଗୀତାସୂପନିଷତ୍ସୁ ଵ୍ରହ୍ମବିଦ୍ୟାୟାଂ ଯୋଗ ଶାସ୍ତ୍ରେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣାର୍ଜୁନ ସମ୍ବାଦେ ଜ୍ଞାନ ବିଭାଗ ୟୋଗୋ ନାମ ଚତୁର୍ଥ ଅଧ୍ୟାୟଃ || ୪ ||

ତୃତୀୟ ଅଧ୍ୟାୟ – କର୍ମ ଯୋଗ

ଅର୍ଜୁନ ଉଵାଚ

କର୍ମଠୁଁ ଜ୍ଞାନ ଶ୍ରେଷ୍ଠତର | ଏମନ୍ତ ମତ ଯେ ତୁମର || ଯଦି ଏମନ୍ତ ଜନାର୍ଦ୍ଧନ | ଘୋର କର୍ମେ କି ପ୍ରୟୋଜନ || କେଶବ ତୁମ୍ଭର ବଚନ | ନଜାଣଇ ମୁଁ ତା କାରଣ || ୧ ||

ଏମନ୍ତ ମିଶ୍ରିତ କଥନ | କରଇ ବିରୋଧାଚରଣ || ନ ବୁଝଇ ମୁହିଁ କିଙ୍କର | ହୁଅଇ ସନ୍ଦେହ ମୋହର || କୁହନ୍ତୁ ଗୋଟିଏ ବଚନ | ନିଶ୍ଚିନ୍ତ ହେବ ମୋ'ର ମନ || ୨ ||

ଶ୍ରୀଭଗବାନ ଉଵାଚ

ସାଂଖ୍ୟଯୋଗୀଙ୍କୁ ଜ୍ଞାନମାର୍ଗ | କର୍ମଯୋଗୀଙ୍କୁ କର୍ମମାର୍ଗ || ଏମନ୍ତ ଦୁଇ ମାର୍ଗ ସ୍ଥିତ | ଅର୍ଜୁନ ଏହା ମୋ'ର ମତ || ୩ ||

ଯେ ନର କର୍ମ ନ କରଇ | ନୈଷ୍କମ ସ୍ଥିତି ନ ଲଭଇ || ସନ୍ୟାସ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ଜାଣ | ସିଦ୍ଧି ନ ମିଳଇ ଅର୍ଜୁନ || ୪ ||

କର୍ମ ନକରି ଜୀବଗଣ | ନପାରେ ରହି ଏକ କ୍ଷଣ || ପ୍ରକୃତି ଗୁଣେ ବଶୀଭୂତ | କର୍ମେ ବନ୍ଧା ଜୀଵଜଗତ || ୫ ||

ବାହ୍ୟରେ ସଂଯମ ଇନ୍ଦ୍ରିୟ | ମନରେ ଭାଵଇ ବିଷୟ || କରୁଥାଇ ମନେ ସ୍ମରଣ | ବିଷୟର ସଦା ଚିନ୍ତନ || ବିମୁଢ ମିଥ୍ୟାଚାରୀ ଜନ | ତାଙ୍କୁ ହିଁ କହନ୍ତି ଅର୍ଜୁନ ||  ବାହ୍ୟ ଇନ୍ଦ୍ରିୟ କାର୍ଯ୍ୟରତ | ମନରେ ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ସଂଯତ || ନିଷ୍କାମ କର୍ମ କରୁଥାଇ | ସର୍ବଦା ଅନାସକ୍ତ ରହି || ଏମନ୍ତ କରେ ଯେଉଁ ଜନ | ତାହା ଶ୍ରେୟସ୍କର ଅର୍ଜୁନ || ୬-୭ ||

କର୍ମହୀନଠୁଁ ଶ୍ରେୟଷ୍କର | କର୍ମ କରିବା ଧନୁର୍ଧର || ନିୟତ କର୍ମ ତୁମେ କର | ଅର୍ଜୁନ ପ୍ରିୟ ସଖା ମୋ'ର || ଅବା ଦେହ ଧର୍ମ ପାଳନ | ହେବ ଅସମ୍ଭଵ ଅର୍ଜୁନ || ୮ ||

ଯଜ୍ଞ ନିମିତ୍ତ କର୍ମମାନ | ସଦା କରଣିୟ ଅର୍ଜୁନ || ତା' ବିନା ଅନ୍ୟ କର୍ମ ଜାଣ | ଆଣିଥାଏ କର୍ମ ବନ୍ଧନ ||  ଯଜ୍ଞ ନିମିତ୍ତ କର୍ମ କର | ସଙ୍ଗମୁକ୍ତ ହେବ ତୁମର || ୯ ||

ଯଜ୍ଞସହ ପ୍ରଜା ସୃଷ୍ଟିକରି | ପ୍ରଜାପତି ଚତୁର୍ମୁଖଧାରୀ || ଯଜ୍ଞ କଲେ ହିଁ ଅଭିବୃଦ୍ଧି | କାମନା ପୂର୍ତ୍ତି ଓ ସମୃଦ୍ଧି || ଏମନ୍ତ ଗୁହ୍ୟ ତତ୍ତ୍ୱମାନ | ଦେଲେ ଉପଦେଶ ଅର୍ଜୁନ || ୧୦ ||

ଯଜ୍ଞକର୍ମ କଲେ ଅର୍ଜୁନ | ତୃପ୍ତ ହୁଅନ୍ତି ଦେବଗଣ || ଦେବତା ଯେବେ ତୃପ୍ତ ହୋଇ | ଅଭିଷ୍ଠ ଫଳ ଦେଇଥାଇ || ପରଷ୍ପରକୁ କରି ତୃପ୍ତ | ରୁହନ୍ତି ସର୍ବେ ଆନନ୍ଦିତ || ନ କରି ଦେବ ସମର୍ପଣ | ସମ୍ପୁର୍ଣ୍ଣ ଭୋଗ କଲେ ଜାଣ || ଅଟଇ ଚୋରର ସମାନ | ଏ ମତ ମୋହର ଅର୍ଜୁନ || ୧୧ -୧୨ ||

ଯଜ୍ଞ ପାଇଁ କରି ରନ୍ଧନ | ଯଜ୍ଞରୁ ଅଵଶିଷ୍ଟ ଅନ୍ନ || ସନ୍ଥ ଜନ କରି ଭୋଜନ | ପାପରୁ ମୁକ୍ତ ହୋନ୍ତି ଜାଣ || ନିଜ ପାଇଁ କରି ବିଚାର | ରନ୍ଧନ କରେ ଯେଉଁ ନର || କରେ ସେ ପାପର ଭକ୍ଷଣ | ଧ୍ରୁବ ସତ୍ୟ ଏହା ଅର୍ଜୁନ || ୧୩ ||

ଅନ୍ନରୁ ଜୀବନ ଉତ୍ପନ | ବର୍ଷାରୁ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ଅନ୍ନ || ଯଜ୍ଞଦ୍ୱାରା ବର୍ଷା ସମ୍ଭୁତ | ଯଜ୍ଞ କର୍ମରୁ ସମ୍ପାଦିତ || ବେଦରେ କର୍ମର ବର୍ଣ୍ଣନ | ବ୍ରହ୍ମରୁ ବେଦର ନିଷ୍ପନ୍ନ || ପରମଵ୍ରହ୍ମ ଆତ୍ମା ସେତ | ଯଜ୍ଞରେ ଥାନ୍ତି ନିତ୍ୟ ସ୍ଥିତ ||୧୪ -୧୫ ||

ଧର୍ମାଚରଣ ନକରଇ | ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ଭୋଗେ ଲିପ୍ତ ରହି || ତା'ଅଟେ ଘୋର ପାପ ଜାଣ | ସଂସାରେ ବୃଥା ତା'ଜୀବନ ||୧୬||

ଆତ୍ମାରେ ବିଳାସ କରଇ | ଆତ୍ମାରେ ତୃପ୍ତି ଲଭୁଥାଇ || ଆତ୍ମାରେ ତୁଷ୍ଟ ଯେଉଁ ଜନ | କର୍ମେ ନାହିଁ ତା ପ୍ରୟୋଜନ ||୧୭||

କର୍ମେ ନଥାଏ ପ୍ରୟୋଜନ | ନାହିଁ ଅକର୍ମେ ପ୍ରୟୋଜନ || ନଥାଏ ସମ୍ଵନ୍ଧ ସ୍ୱାର୍ଥର | କର୍ମରେ ସିଦ୍ଧ ସେହି ନର || ୧୮ ||

ଅନାସକ୍ତ ରହି ଅର୍ଜୁନ | କର୍ତ୍ତବ୍ୟ କର୍ମେ ଦିଅ ମନ || ନିଷ୍କାମ କର୍ମ ଯିଏ କରେ | ପରମପଦ ଲାଭ କରେ || ୧୯ ||

ଜନକ ଆଦି ୠଷିବୃନ୍ଦ | କର୍ମ ଯୋଗରେ ଥିଲେ ସିଦ୍ଧ || ମାନବ କଲ୍ୟାଣ ନିମିତ୍ତ | କର୍ମରେ ଥିଲେ ସଦାରତ || ୨୦ ||

ମହତ ଜନ ଆଚରଣ | ଦେଖି ଶିଖନ୍ତି ସର୍ଵଜନ || ରଖିଥାନ୍ତି ଉଦାହରଣ | ସଭିଁଙ୍କର ଅନୁସରଣ ||୨୧||

ସମଗ୍ର ବିଶ୍ବ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡରେ | ସମସ୍ତ ପ୍ରାପ୍ତ ମୋରଠାରେ || ଅପ୍ରାପ୍ତ ବୋଲି କିଛି ନାହିଁ | ତଥାପି କର୍ମ ମୁଁ କରଇ ||୨୨||

କର୍ମ ମୁଁ ନକଲେ ଅର୍ଜୁନ | କର୍ମ ତ୍ୟାଗିବେ ସର୍ଵଜନ || କରି ମୋ'ର ଅନୁଶରଣ | ଜଗତର ହେବ ପତନ || ଧ୍ବଂସ ହେବ ସର୍ଵ ଜଗତ | ବର୍ଣ୍ଣ ଶଙ୍କର ହେବେ ଜାତ || ଏ ବିପର୍ଯୟର କାରଣ | ମୁହିଁ ଵୋଲାଇଵି ଅର୍ଜୁନ || ୨୩-୨୪ ||

ଫଳର ଆଶା ରଖିଥାଇ | ଯେ ନର କର୍ମ କରୁଥାଇ || ହିତ ଚିନ୍ତୁଥାଇ ନିଜର | ଅଜ୍ଞାନୀ ଅଟେ ସେଇ ନର || ଲୋକଙ୍କ କଲ୍ୟାଣ ନିମନ୍ତେ | କର୍ମ ଯେ ନର କରେ ସତେ || ବିଦ୍ୱାନ ଗଣେ ଗଣା ତାର | ଏମନ୍ତ ମୋହର ବିଚାର ||  ସଦା ସର୍ବଦା ଜ୍ଞାନୀ ଜନ | ମୁଢ଼ଙ୍କୁ କରି ପ୍ରୋତ୍ସାହନ || କର୍ମ କରାଇବା ଉଚିତ | ଏହାହିଁ ଅଟେ ମୋର ମତ || ୨୫-୨୬||

ପ୍ରକୃତି ଦ୍ୱାରା ସଞ୍ଚାଳିତ | ସମଗ୍ର ଏ ଜୀବଜଗତ || ଵିମୁଢ଼ ଆତ୍ମା ଅହଙ୍କାରୀ | ନିଜଙ୍କୁ କର୍ତ୍ତା ସେ ବିଚାରୀ || ଗୁଣଙ୍କ ଅଧୀନରେ ରହି | ସମସ୍ତ କର୍ମ କରୁଥାଇ || ୨୭ ||

ଗୁଣ ଓ କର୍ମର ଲକ୍ଷଣ | ଜାଣି ତତ୍ତ୍ୱଵିତ୍ ଜ୍ଞାନୀଗଣ || ଗୁଣ ଗୁଣରୁ ପ୍ରଭାବିତ | ହୋଇ ସର୍ବଦା କାର୍ଯ୍ୟରତ ||  ତତ୍ତ୍ୱ ଏମନ୍ତ ଜାଣିଥାନ୍ତି | ତିଳେ ଆସକ୍ତି ନ ହୁଅନ୍ତି || ୨୮ ||

ପ୍ରକୃତି ଗୁଣରେ ଵିମୋହିତ | ହୋଇଣ କର୍ମରେ ଆସକ୍ତ || କର୍ମ କରୁଥାନ୍ତି ଅର୍ଜୁନ | ଅଳ୍ପ ବୁଦ୍ଧି ଅଜ୍ଞାନୀ ଜନ || ନକରି ତାଙ୍କୁ ବିଚଳିତ | ସମାଲୋଚନା ଅନୁଚିତ || ତତ୍ତ୍ୱଦର୍ଶୀ ଜ୍ଞାନୀ ସୁଜନ | ଏମନ୍ତ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ଅର୍ଜୁନ || ୨୯ ||

ସମସ୍ତ କର୍ମ ସମର୍ପଣ | ମୋ ଉପରେ କରି ଅର୍ଜୁନ || ଆଧ୍ୟତ୍ମ ଚେତନାରେ ସ୍ଥିତ | ସର୍ଵ କାମନା ଵିସର୍ଜିତ || ନିଜକୁ କର୍ତ୍ତା ନ ଭାବିଣ | ଏ ଧର୍ମ ଯୁଦ୍ଧେ ଦିଅ ମନ || ୩୦ ||

ଅର୍ଜୁନ ମୋର ଏହି ମତ | ମାନନ୍ତି ଯେଉଁ ନର ନିତ୍ୟ || ଅସୂୟା ଶୁନ୍ୟ ସଦାରହି | ଶ୍ରଦ୍ଧାର ସହ ଆଚରଇ || କର୍ମ ବନ୍ଧନରୁ ମୁକ୍ତ | ହୋଇ ଵୋଲାନ୍ତି ମୋର ଭକ୍ତ || ୩୧ ||

ଅସୂୟା ପରଵଶ ହୋଇ | ମୋ ଉପଦେଶ ନ ମାନଇ || ଵିମୂଢ ଅବିବେକୀ ଜନ | ନିଶ୍ଚୟ ହେବ ତା ପତନ || ୩୨ ||

ଜ୍ଞାନୀଜନ ଚେଷ୍ଟା କରଇ | ପ୍ରକୃତିକୁ ଜିଣିବା ପାଈଁ || ଗୁଣ ସ୍ୱଭାବ ଅନୁଯାୟୀ | ପ୍ରକୃତି କର୍ମ କରିଥାଇ || କେବଳ ସ୍ୱଭାବ ଦମନ | କି ପାରିବ ପରିଵର୍ତ୍ତନ || ୩୩ ||

ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ମାନଙ୍କ ବିଷୟେ | ରାଗ ବିରାଗ ରହିଥାଏ || ରାଗ ଓ ବିରାଗ ଉଭୟ | ଶତୃ ଅଟନ୍ତି ଧନଞ୍ଜୟ || ଏମାନଙ୍କ ବଶ ସ୍ଵୀକାର | ସଦାନୁଚିତ କୁରୁଵର || ପରମ ଲକ୍ଷ୍ୟର ପଥରେ | ନିଶ୍ଚୟ ବାଧା ସୃଷ୍ଟିକରେ || ୩୪ || ଉତ୍ତମ ରୂପରେ ପାଳନ | ପରଧର୍ମ କୁନ୍ତିନନ୍ଦନ || ଅଳ୍ପ ଗୁଣ ଦ୍ୱାରା ସଂଯୁକ୍ତ | ଯଦି ସ୍ଵଧର୍ମ ପଣ୍ଡୁସୁତ || ସ୍ଵଧର୍ମ ସଦା ଧନଞ୍ଜୟ | ପରଧର୍ମ ଠୁଁ ଅଟେ ଶ୍ରେୟ || ମରଣ ସ୍ଵଧର୍ମରେ ଶ୍ରେୟ | ପରଧର୍ମଟି ଭୟାଵହ || ୩୫ ||

ଅର୍ଜୁନ ଉଵାଚ

କାହା ଦ୍ୱାରା ପରିଚାଳିତ | ପାପକର୍ମରେ ନିୟୋଜିତ || ଅନିଚ୍ଛା ସତ୍ତ୍ୱେ ହେ ମାଧଵ | ପାପ କର୍ମ କରେ ମାନବ || ୩୬ ||

ଶ୍ରୀଭଗବାନ ଉଵାଚ

କାମ ଓ କ୍ରୋଧ ଏହି ଗୁଣ | ରଜ ଗୁଣରୁ ଜାତ ଜାଣ || ସର୍ଵଗ୍ରାସୀ ଏ ମହାପାପ | ଜାଣି ରଖ ହେ ପରନ୍ତପ || ପ୍ରଧାନ ଶତୃ ଜଗତର | ଏମନ୍ତ ମତଟି ମୋହର || ୩୭ ||

ଧୁମମଧ୍ୟେ ଅଗ୍ନି ଯେମନ୍ତ | ଦର୍ପଣ ଧୂଳି ଆଛାଦିତ || ଜରାୟୁଦ୍ୱାରା ଯେହ୍ନେ ଭୃଣ | କାମନା ଦ୍ୱାରା ତେହ୍ନେ ଜ୍ଞାନ ||୩୮ ||

କାମାଗ୍ନି ସର୍ବଦା ଅତୃପ୍ତ | ଜ୍ଞାନର ଚତୁପାର୍ଶ୍ବେ ବ୍ୟାପ୍ତ || ଆବୃତ୍ତ ଜ୍ଞାନୀଙ୍କର ଜ୍ଞାନ | କାମନା ଦ୍ୱାରା ଥାଏ ଜାଣ || ୩୯ ||

ମନ ବୁଦ୍ଧି ତଥା ଇନ୍ଦ୍ରିୟ | କାମନାର ଅଟେ ଆଶ୍ରୟ || କରଇ ଜ୍ଞାନ ଆଚ୍ଛାଦିତ | ଦେହୀକୁ କରେ ସମ୍ମୋହିତ || ୪୦ ||

ଇନ୍ଦ୍ରିୟକରି ବଶିଭୂତ | କାମନାକୁ କର ସମାପ୍ତ || କାମନା ଅତି ଭୟଙ୍କରୀ | ଜ୍ଞାନ ବିଜ୍ଞାନ ନାଶକାରୀ || ୪୧ ||

ଶରୀରୁ ଇନ୍ଦ୍ରିୟର ବଳ | ଇନ୍ଦ୍ରିୟଠୁଁ ମନ ସବଳ || ମନଠୁଁ ବୁଦ୍ଧି ବଳବାନ | କାମନା ଆଗେ ବୁଦ୍ଧି ହୀନ || ଏହାକୁ ସତ୍ୟ ମନେକରି | ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ସଂଯମ ଆଚରୀ || ଆତ୍ମାକୁ ଆତ୍ମାରେ ଅର୍ଜୁନ | ସଦା ବଶିଭୂତ କରିଣ || କାମନା ରୂପକ ଦୁର୍ଜୟ | ଶତୃକୁ ନାଶ ଧନଞ୍ଜୟ || ୪୨-୪୩ ||

କର୍ମରୁ ସୃଷ୍ଟଏ ଜଗତ | କର୍ମହିଁ ଅଟେ ମହାସତ୍ୟ || କର୍ମହିଁ ଅଟେ ମହାଜ୍ଞାନ | କର୍ମର କର୍ତ୍ତା ଭଗବାନ || ଏମନ୍ତ ସଦା ମନେକରି | ମନରେ ରଖି ନରହରି || ସର୍ବଦା ଅନାସକ୍ତ ରହି | ନିଷ୍କାମ କର୍ମ ଯେ କରଇ || କର୍ମଫଳର ଏ ବନ୍ଧନ | ତା'ପାଇଁ ହୋଇଯାଏ ଛିନ୍ନ || ଜନ୍ମ ମୃତ୍ୟୁକୁ ଭେଦ କରି | ସଂସାରୁ ସିଏ ଯାଏ ତରି ||  ରାଜୀବ ଲୋଚନ ମାଧବ | ଦୟାନିଧିଙ୍କ ଦୟାଭାଵ || ସେ ଦୟାବାରି ପ୍ରାପ୍ତ ପାଇଁ | କରେ ମୁଁ ରୋଦନ କହ୍ନେଇ || ରୋଦନ କର୍ମରୂପ ନେଇ | ଲେଖନୀ ଅଗ୍ରେ ପ୍ରକାଶଇ || ପ୍ରଭୁଙ୍କ ଅମୃତ ବଚନ | କରେ କୃଷ୍ଣଦାସ ବର୍ଣ୍ଣନ ||  ତୃତୀୟ ଖଣ୍ଡ କୃଷ୍ଣଗୀତ | ତୋଷେ ପ୍ରାଣୀଙ୍କ ମୁଢ଼ଚିତ୍ତ || ୪୪ ||

ଓଁ ତତ୍ସଦିତି ଶ୍ରୀମଦ୍ଭଗବଦ୍ଗୀତାସୂପନିଷତ୍ସୁ ଵ୍ରହ୍ମବିଦ୍ୟାୟାଂ ଯୋଗ ଶାସ୍ତ୍ରେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣାର୍ଜୁନ ସମ୍ବାଦେ କର୍ମ ୟୋଗୋ ନାମ ତୃତୀୟ ଅଧ୍ୟାୟଃ || ୩ ||

ଦ୍ବିତୀୟ ଅଧ୍ୟାୟ – ସାଂଖ୍ୟ ଯୋଗ

ସଞ୍ଜୟ ଉଵାଚ

ଶୋକରେ ପୀଡିତ ଅର୍ଜୁନ | ବିଷାଦଗ୍ରସ୍ତ ଅଶ୍ରୁପୂର୍ଣ୍ଣ || ଦେଖିଣ ଆକୁଳ ନୟନ | କୃପେ କହିଲେ ଭଗବାନ || ୧ ||

ଶ୍ରୀଭଗବାନ ଉଵାଚ

ବିଷମ ସମୟେ ଅର୍ଜୁନ | କେଉଁଠୁ ମୋହ ଆଗମନ || ଅନାର୍ଯ୍ୟ କୀର୍ତ୍ତିରାଜୀ ନଷ୍ଟ | ସ୍ୱର୍ଗଲାଭୁ କରେ ବଞ୍ଚିତ || ୨ ||

ନପୁଂସକତା ତ୍ୟାଗ କର | ଏ ନୁହଁ ଉଚିତ ବିଚାର || ସଂକୀର୍ଣ୍ଣ ଦୁର୍ଵଳ ହୃଦୟ | ଛାଡ଼ି ଉଠ ହେ ଧନଞ୍ଜୟ || ୩ ||

ଅର୍ଜୁନ ଉଵାଚ

ଭୀଷ୍ମ ଦ୍ରୋଣାଦି ପୂଜ୍ୟଜନ | କିଆଁ ଯୁଦ୍ଧ ମଧୁସୂଦନ || କିପରି ଶର ସଂଚାଳନ | କରିବି ମୁଁ ଅରିସୁଦନ || ୪ ||

ହତ୍ୟା ନକରି ଗୁରୁଜନ | ଖାଇବି ଭିକ୍ଷାର ଭୋଜନ || ଭିକ୍ଷା ଅନ୍ନ କଲେ ଆହାର | ହତ୍ୟାଠୁ ବରଂ ଶ୍ରେୟଷ୍କର || ଭୋଗାର୍ଥେ ହତ୍ୟା ଗୁରୁଜନ | ରକ୍ତ ଅନ୍ନ ସହ ସମାନ || ୫ ||

ହୁଅନ୍ତୁ ସେମାନେ ବିଜୟ | ଅଥବା ହୋଉ ଆମ୍ଭ ଜୟ || କୋଉଟା ହେବ ଶ୍ରେୟଷ୍କର | ଜାଣି ପାରୁନି ଚକ୍ରଧର || ସେମାନଙ୍କୁ ଯଦି ମାରିବି | କିଆଁ ଅବା ମୁହିଁ ବଞ୍ଚିବି || ଧୃତରାଷ୍ଟ୍ର ପୁତ୍ର ସ୍ଵଜନ | ଆଶା ଛାଡ଼ି ଧନ ଜୀଵନ || ଅଛନ୍ତି ମୋର ସମ୍ମୁଖରେ | ଜାଣେନା ମନ କି ବିଚାରେ || ୬ ||

କୃପଣ ଦୋଷେ ଅଶ୍ରୁମୋର | ବହୁଛି କିଆଁ ଧାର ଧାର || ହୋଇଛି ମୁଁ ହତବିବେକ | ବିମୁଢ କିଂକର୍ତ୍ତବ୍ୟ ମୂର୍ଖ || ଅଜ୍ଞାନୀ ହତଭାଗା ମୁହିଁ | ଶରଣ ମୁଁ ତୁମ ପଶଇ || ଶରଣେ ମୁଁ ଶିଷ୍ୟ ତୁମର | ଦୟାକର ଦୟାସାଗର || ଦିଅ ମୋତେ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ଜ୍ଞାନ | ବାସୁଦେବ ମଧୁସୁଦନ || ୭ ||

ପଞ୍ଚ ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ଶୋକେ ମୋର | ହୋଇଛି ଶୁଷ୍କ ଚକ୍ରଧର || ଏମନ୍ତ ଶୁଷ୍କଯେ ହୁଅଇ | ତିଳେ ହିଁ ଶାନ୍ତି ନ ଲଭଇ || ମୃତ୍ୟୁଲୋକ ରେ ରାଜଭୋଗ | ସ୍ୱର୍ଗଲୋକେ ଅବା ବୈଭବ || ଚିନ୍ତି ମୋ ସନ୍ତପ୍ତ ଇନ୍ଦ୍ରିୟ | ଶାନ୍ତି ପାଉନି ଦୟାମୟ ||  ମୁଁ ତୁମ ଚରଣ କିଙ୍କର | ଦୟାକର ହେ ଗୁରୁଵର || ୮ ||

ସଞ୍ଜୟ ଉଵାଚ ଏମନ୍ତ କହିଣ ଅର୍ଜୁନ | ନେଲେ ବାସୁଦେବ ଶରଣ || କହି ବାସୁଦେବ ମାଧବ | ହୋଇଲେ ଅର୍ଜୁନ ନୀରଵ || ୯ ||

ଦ୍ଵନ୍ଦ ଶୋକ ଗ୍ରସ୍ତ ଅର୍ଜୁନ | ବୁଝାଇଲେ ତାଙ୍କୁ ମୋହନ || ଏମନ୍ତ ଗୋଵିନ୍ଦଙ୍କ ବାଣୀ | ଯେମନ୍ତ ଶୁଦ୍ଧ ଚକ୍ରପାଣୀ || ୧୦ ||

ଶ୍ରୀଭଗବାନ ଉଵାଚ

କହୁଛ କଥା ଜ୍ଞାନୀପରି | ବୁଡିଛ ଶୋକେ ନ ବିଚାରି || କରୁଛ ଶୋକ ଯାହାପାଈଁ | ନିରର୍ଥକ ତାହା ଅଟଇ || ଜୀବିତ ମୃତ କାହା ପାଇଁ | ପଣ୍ଡିତ ଶୋକ ନ କରଇ || ୧୧ ||

ନଥିଲା ଏମିତି ସମୟ | ନଥିଲେ ତୁମେ ମୁଁ ଉଭୟ || ଥିଲେ ସବୁ ଏ ନୃପଗଣ | ରୂପ ଧାରିଣ ଭିନ୍ନଭିନ୍ନ || ନ ହେବ ଏମନ୍ତ ସମୟ | ନ ରହିଵା ଆମ୍ଭେ ଉଭୟ || ରହିବେ ମଧ୍ୟ ନୃପଗଣ | ସତ୍ୟ ଅଟେ ଏହା ଅର୍ଜୁନ || ୧୨ ||

ଯେମନ୍ତ ଦେହୀ ଦେହେ ଥାଏ | ନାନା ଅବସ୍ଥା ଦେଇଯାଏ || ବାଳ ଯୌବନ ଜରାମୟ | ମରଣେ ଲଭେ ନଵ ଦେହ || ଏହା ଧୀର ବ୍ୟକ୍ତି ଜାଣଇ | ମୃତ୍ୟୁରେ ଶୋକ ନ କରଇ || ୧୩ ||

ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ଵିଷୟ ସଂଯୋଗ | ତହୁଁ ସୁଖଦୁଃଖ ଉଦ୍ଭବ || ଶୀତ ଉଷ୍ମ ଯେ ନୁହଁ ଭିନ୍ନ | ସୁଖ ଦୁଃଖ ଅଟେ ସମାନ || ଆଗମନ ପ୍ରତ୍ୟାଗମନ | ଲାଗି ରହିଥାଏ ଅର୍ଜୁନ || ଏ ସବୁ ଅସ୍ଥାୟୀ ବିଷୟ | ଏହାକୁ ସହ୍ୟ କରିଯାଅ || ୧୪ ||

ସୁଖେ ଦୁଃଖେ ନୁହଁ ବ୍ୟଥିତ | ସର୍ଵଦା ସମ ଭାବେ ସ୍ଥିତ || ଅମରତ୍ୱ ପାଇଁ ସମର୍ଥ | ଜାଣ ପୁରୁଷ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ପାର୍ଥ || ୧୫ ||

ଅସତ୍ୟ ସର୍ବଦା ଅସ୍ଥାୟୀ | ଯେମନ୍ତ ଜଳେ ଫେଣ ଥାଇ || ସତ୍ୟ ସର୍ବଦା ଚିରନ୍ତନ | ଶ୍ବେତ କ୍ଷୀରଠୁଁ ନୁହେଁ ଭିନ୍ନ || ପଣ୍ଡିତ ତତ୍ତ୍ୱଦର୍ଶୀଗଣ | ଏମନ୍ତ କହନ୍ତି ଅର୍ଜୁନ || ୧୬ ||

ଜୀବତ୍ମା ଅଵିନାଶୀ ହୋଇ | ଶରୀରେ ବ୍ୟାପି ରହିଥାଇ || ସେହି ଅବିନାଶୀ ତତ୍ତ୍ୱର | କେ କରିବ ନାଶ ତାହାର || ୧୭ ||

ସ୍ଥୂଳ ଦୃଶ୍ୟମାନ ଶରୀର | ବିନାଶ ନିଶ୍ଚୟ ତାହାର || ଦେହ ମଧ୍ୟରେ ଦେହୀ ଥାଇ | ସର୍ବଦା ଶାଶ୍ୱତ ଅଟଇ || ୧୮ ||

ନା କେବେ ହତ୍ୟା କରିଥାଇ | ନା କେବେ ନିହତ ହୁଅଇ || ଯେ ଭାବେ ଏହା ହତ୍ୟାକାରୀ | ସେ ଅଟେ ମୁଢ ନିଜ ଅରି || ଅଜ୍ଞାନୀ ଜନ ନ ବୁଝଇ | ଏହା ମରଶୀଳ ଭାଵଇ || ୧୯ ||

ଏହାର ଜନ୍ମମୃତ୍ୟୁ ନାହିଁ | ନିତ୍ୟ ଶାଶ୍ୱତ ଏ ଅଟଇ || ହୋଇ ନାହିଁ କେବେ ଜନମ | ନାହିଁ କେବେ ହେବ ଜନମ || ଅଜନ୍ମା ଅବିନାଶୀ ତତ୍ତ୍ୱ | ଅଟଇ ପୁରାତନ ସତ୍ୟ || ୨୦ ||

ଅଜନ୍ମା ଅବ୍ୟୟ ଓ ନିତ୍ୟ | ଶାଶ୍ୱତ ଅବିନାଶୀ ସତ୍ୟ || ଏମନ୍ତ ଯେ ନର ଜାଣଇ | ସେ କେବେ ହତ୍ୟା ନ କରଇ || ଶାଶ୍ୱତ ସତ୍ୟ ଜାଣି ଥାଇ | ହତ୍ୟାର ହେତୁ ନ ହୁଅଇ || ୨୧ ||

ଯେମନ୍ତ ଦେହ ପୁରାତନ | ତ୍ୟାଗଇ ବସ୍ତ୍ର ଜୀର୍ଣ୍ଣଶୀର୍ଣ୍ଣ || ନିର୍ମଳ ବସ୍ତ୍ର ପରିଧାନ | କରଇ ସଦା ହେ ଅର୍ଜୁନ || ସେମନ୍ତ ଦେହୀ ଜୀର୍ଣ୍ଣଶୀର୍ଣ୍ଣ | ତ୍ୟାଗିଣ ଦେହ ପୁରାତନ || ନୂତନ ଶରୀର ଧାରଣ | କରଇ ସଦାକାଳେ ଜାଣ || ୨୨ ||

ଶସ୍ତ୍ର ଛେଦନ ଅସମ୍ଭବ | ନା ଅଗ୍ନିଦହନ ସମ୍ଭଵ || ନପାରେ ଜଳ କରି ଓଦା | ଯେହ୍ନେ କମଳ ଶୁଷ୍କ ସଦା ||  ପଵନ ନପାରେ ସୁଖାଇ | ଅଶୋଷ୍ୟ ଦିବ୍ୟ ତତ୍ତ୍ୱ ଏହି || ୨୩ ||

ଅଛେଦ୍ୟ ଅକ୍ଳେଦ୍ୟ ଅମର | ଅଦାହ୍ୟ ନିତ୍ୟ ସ୍ଥିତି ଯା'ର ||  ନିତ୍ୟ ସର୍ବତ୍ର ବିଦ୍ୟମାନ | ସ୍ଥିର ଅଚଳ ସନାତନ || ୨୪ ||

ଅବ୍ୟକ୍ତ ଅଚିନ୍ତ୍ୟ ଶାଶ୍ୱତ | ଦିବ୍ୟ ଏ ଅଵିନାଶୀ ତତ୍ତ୍ୱ || ଏହାକୁ ଏପରି ଜାଣିଣ | ନ କର ଶୋକ ହେ ଅର୍ଜୁନ || ୨୫ ||

ଦେହସହ ସୃଷ୍ଟି ଦେହୀର | ଦେହମଲେ ନାଶ ଏହାର ||  ଯଦିଓ ଏମନ୍ତ ବିଚାର | କରୁଚ ତୁମେ ଧନୁର୍ଦ୍ଧର || ତେବେ ଵି ଶୋକର କାରଣ | ଦେଖିନି ମୁଁ କୁନ୍ତିନନ୍ଦନ || ୨୬ ||

ଜନ୍ମପରେ ମୃତ୍ୟୁ ନିଶ୍ଚିତ | ମୃତ୍ୟୁପରେ ଜନ୍ମ ହିଁ ସତ୍ୟ || ଏହାହିଁ ବିଧିର ବିଧାନ | ନାହିଁ ହେବ ପରିବର୍ତ୍ତନ || ଏହାହିଁ ଧ୍ରୁବ ଜଗତର | ଏଣୁ ଶୋଚନା ତ୍ୟାଗକର || ୨୭ ||

ଦୃଶ୍ୟମାନ ଏ ଭୁତଗଣ | ପ୍ରକଟ ପୂର୍ଵରୁ ଅର୍ଜୁନ || ଅବ୍ୟକ୍ତ ରୂପେ ଥିଲେ ଜାଣ | ଯେହ୍ନେ କାଷ୍ଠେ ଅଗ୍ନି ଗୋପନ || ମୃତ୍ୟୁ ପରେ ହେବେ ଅବ୍ୟକ୍ତ | ଏହାହିଁ ଚିରନ୍ତନ ସତ୍ୟ ||  ଏ ଦିବ୍ୟ ସତ୍ୟକୁ ଜାଣିଣ | ଶୋକ ନ କର ଅକାରଣ || ୨୮ ||

ଆଶ୍ଚର୍ୟ ଭାବେ ଦେଖେକେହି | କେହି ଅଶ୍ଚର୍ୟେ କହିଥାଇ || ଅଶ୍ଚର୍ୟ ଭାବେ କେହି ଶୁଣି | କିଛିଵି ନ ପାରଇ ଜାଣି || ୨୯ ||

ଦେହ ମଧ୍ୟରେ ରହିଥାଇ | ଦେହ ମରିଲେ ନ ମରଇ || ରୁହଇ ଅଵଧ୍ୟ ଅମର | କଦାପି ମୃତ୍ୟୁ ନାହିଁ ଯା'ର || ଦେହର ମରଣ ଅର୍ଜୁନ | ନୁହଁଇ ଶୋକର କାରଣ || ୩୦ ||

କ୍ଷତ୍ରିୟ ଧର୍ମ ଯୁଦ୍ଧ ଜାଣ | କିଆଁ କୁଣ୍ଠାଵୋଧ ଅର୍ଜୁନ || ଯେଣୁ ତୁମେ ଏକ କ୍ଷତ୍ରିୟ | ଯୁଦ୍ଧ କର ହେ ଧନଞ୍ଜୟ || ଦ୍ବିଧାକୁ ତୁମେ ତ୍ୟାଗକର | ଏମନ୍ତ ମତଟି ମୋହର || ୩୧ ||

ଏମନ୍ତ ସୁଯୋଗ ବିରଳ | ସ୍ଵର୍ଗ ଲାଭ କରେ ସରଳ || ପାଇଛ ତୁମେ ଏ ସୁଯୋଗ | ନ କର ତୁମେ ପରିତ୍ୟାଗ || ୩୨ ||

ଯଦି ଧର୍ମଯୁଦ୍ଧ ନ କର | ସ୍ଵଧର୍ମ ତୁମେ ତ୍ୟାଗକର || ଯେତେ ଯଶ କୀର୍ତ୍ତି ତୁମର | ଅଚିରେ ନାଶ ହେବ ତା'ର || ହରାଇଵ ସବୁ ସମ୍ମାନ | ଜିଣିଵ ପାପ ହେ ଅର୍ଜୁନ || ୩୩ ||

ଜଗତେ ମାନବ ସକଳ | ନିନ୍ଦା କରିବେ ବହୁକାଳ || ସମ୍ମାନସ୍ପଦ ବ୍ୟକ୍ତି ପାଈଁ | ନିନ୍ଦା ମରଣୁ ବଳିଯାଇ || ୩୪ ||

ଯଦି ନ କର ତୁମେ ଯୁଦ୍ଧ | ଭୀରୁ ରୂପେ ହେବ ପ୍ରସିଦ୍ଧ || ଯେ ଜାଣଇ ତୁମ ସାମର୍ଥ୍ୟ | ଭାବଇ ତୁମେ ମହାରଥ || ଭାଵିବ ତୁମେ ଭୟକଲ | ଭୟରେ ଯୁଦ୍ଧ ତ୍ୟାଗକଲ || ୩୫ ||

କହିବେ ଅବାଚ୍ୟ ଵଚନ | ତୁମ ଶତୃଗଣ ଅର୍ଜୁନ || ତୁମ ସାମର୍ଥ୍ୟକୁ ନିନ୍ଦିବେ | ଯଶକୁ ତୁମର ନାଶିବେ || ଏହାଠୁଁ ବେଶି ଦୁଃଖତର | ନାହିଁ କିଛି ହେ ଧନୁର୍ଦ୍ଧର || ୩୬ ||

ଯୁଦ୍ଧରେ ଯଦି ହତ ହୁଅ | ସ୍ଵର୍ଗ ପ୍ରାପ୍ତି ତୁମ ନିଶ୍ଚୟ || ଯଦି ହେବ ତୁମ ଵିଜୟ | ଭୋଗିଵ ରାଜ୍ୟ ଧନଞ୍ଜୟ || ଏଣୁ କରି ଦୃଢ଼ ନିଶ୍ଚୟ | ସଂଗ୍ରାମ ପାଇଁ ଠିଆ ହୁଅ || ୩୭ ||

ସୁଖ ଦୁଃଖ ସବୁ ସମାନ | ଯଥା ଲାଭ କ୍ଷତି ଅର୍ଜୁନ || ନ ଭାଵି ଜୟ ପରାଜୟ | ଉଦ୍ୟତ ଯୁଦ୍ଧପାଇଁ ହୁଅ || ନହେଲେ ପାପର ଅର୍ଜନ | କରିଵ ତୁମେ ହେ ଅର୍ଜୁନ || ୩୮ ||

ସାଂଖ୍ୟ ଯୋଗର ଵର୍ଣ୍ଣନ | କରିଲି ତୁମକୁ ଅର୍ଜୁନ || ସମବୁଦ୍ଧି ରେ ଯୁକ୍ତ ହୋଇ | କର୍ମକଲେ ବନ୍ଧ ଫିଟଇ || ଏମନ୍ତ ଏହି ଯୋଗ ଜ୍ଞାନ | କହିବି ତୁମକୁ ଅର୍ଜୁନ || ୩୯ ||

ସମବୁଦ୍ଧିରେ ସ୍ଥିତ ରହି | ଯେ ନର କର୍ମ କରିଥାଇ || ଏହି ପଥେ ସ୍ୱଳ୍ପ ପ୍ରଗତି | ଟାଳି ଦିଏ ମହା ବିପତ୍ତି ||  ମହାଭୟରୁ ରକ୍ଷାକରେ | ନାନା ଦୁଃଖ ଶୋକୁ ଉଦ୍ଧାରେ || ୪୦ ||

ଵ୍ୟବସାୟୀଙ୍କ ବୁଦ୍ଧି ସଦା | ଏକ ଲକ୍ଷ୍ୟେ ଥାଏ ସର୍ଵଦା || ଅବ୍ୟବସାୟୀଙ୍କର ବୁଦ୍ଧି | ବିଭିନ୍ନ ଦିଗେ ଥାଏ ଛନ୍ଦି || ୪୧ ||

କହନ୍ତି ଅଳ୍ପ ବୁଦ୍ଧିଧାରୀ | ଅତିରଞ୍ଜିତ କଥାକରି || ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ସୁଖ ଓ ସମ୍ପଦ | ଭୋଗ ଓ ଆମୋଦ ପ୍ରମୋଦ || ଅନ୍ତିମ ଲକ୍ଷ୍ୟ ସ୍ୱର୍ଗଲାଭ | ଯଶ କୀର୍ତ୍ତି ଓ ବୈଭବ || କର୍ମକାଣ୍ଡରେ ମାତିଥାନ୍ତି | ଆଡ଼ମ୍ଵରେ ପୂଜା କରନ୍ତି || ୪୨-୪୩ ||

ଐଶ୍ବର୍ୟ ଭୋଗରେ ଆସକ୍ତ | କର୍ମକାଣ୍ଡେ ହୋଇ ଵିଭ୍ରାନ୍ତ || ଵ୍ୟବସାୟୀଙ୍କ ବୁଦ୍ଧି ପରି | ନପାରି ସମବୁଦ୍ଧି କରି || ସମବୁଦ୍ଧିରେ ସଦା ସ୍ଥିତ | ହୋଇ ନଥାନ୍ତି କୁନ୍ତିସୁତ || ୪୪ ||

ସତ୍ତ୍ୱ ରଜ ତମ ତ୍ରିଗୁଣ | ବେଦରେ ତାହାର ଵର୍ଣ୍ଣନ || ତ୍ରିଗୁଣ ରହିତ ହୋଇଣ | ସମ ଭାବେ ରୁହ ଅର୍ଜୁନ || ସକଳ ଦ୍ଵନ୍ଦ ତ୍ୟାଗକରି | ସର୍ବଦା ସତ୍ତ୍ୱଭାଵ ଧରି || ଲାଭ କ୍ଷତିର ଛାଡ଼ି ଆଶ | ଆତ୍ମାରେ କର ସଦା ବାସ || ୪୫ ||

କ୍ଷୁଦ୍ର ଜଳାଶୟ ଯେମନ୍ତ | ବୃହତ ସ୍ରୋତରେ ପ୍ଲାବିତ || ଲଭିଲା ପରେ ବ୍ରହ୍ମଜ୍ଞାନ | ବେଦର ନାହିଁ ପ୍ରୟୋଜନ || ୪୬ ||

କର୍ମରେ ତୁମ ଅଧିକାର | ଫଳରେ ନାହିଁ ଧନୁର୍ଦ୍ଧର || ନରଖ କର୍ମ ଫଳେ ମନ | ନ ହୁଅ କେବେ କ୍ରିୟାହୀନ || ୪୭ ||

ସମଯୋଗେ ସ୍ଥିତ ହୋଇଣ | ଫଳାଫଳସଙ୍ଗ ତ୍ୟାଗିଣ || ଅସିଦ୍ଧ ସିଦ୍ଧ ସମଭାଵ | ରଖିବ ସର୍ବଦା ପାଣ୍ଡବ || ସମତା ହିଁ ଯୋଗ ଅର୍ଜୁନ | ଧନଞ୍ଜୟ କୁରୁ ନନ୍ଦନ || ୪୮ ||

ବୁଦ୍ଧିଯୋଗରେ ଧନଞ୍ଜୟ | ସଦା ସର୍ବଦା ସ୍ଥିତ ହୁଅ || ସକାମ କର୍ମ ତ୍ୟାଗ କର | ଶରଣ ନେଇଣ ବୁଦ୍ଧିର || ଫଳରେ ଆଶା ଥିବା ଵ୍ୟକ୍ତି | ସର୍ବଦା କୃପଣ ଵୋଲାନ୍ତି || ୪୯ ||

ସମବୁଦ୍ଧିରେ ଯିଏ ସ୍ଥିତ | ତ୍ୟାଗଇ ସୁକୃତ ଦୁସ୍କୃତ || ଯୁକ୍ତ ହୁଅ ତୁମେ ଅର୍ଜୁନ | ଭାରତ କୁରୁ କୂଳଧନ || ଯୋଗ ହିଁ କର୍ମର କୌଶଳ | ବୁଝିଲେ ଅତ୍ୟନ୍ତ ସରଳ || ୫୦ ||

ସମତା ସ୍ଥିତ କର୍ମଯୋଗୀ | ଅଶୁଭ ଶୁଭ ଫଳ ତ୍ୟାଗୀ || ଜନ୍ମ ମୃତ୍ୟୁ ରୁ ମୁକ୍ତ ହୋଇ | ପରମଧାମ କୁ ଲଭଇ || ୫୧ ||

ସମବୁଦ୍ଧିରେ ସ୍ଥିତ ହେବ | ମୋହମାୟା ପଙ୍କ ଲଂଘିବ || ହୋଇଵ ବୈରାଗ୍ୟ ପ୍ରାପତି | ପାଇଵ ନିର୍ବିକାର ସ୍ଥିତି || ୫୨ ||

ବେଦର ବିଭିନ୍ନ ବିଧାନ | କର୍ମକାଣ୍ଡର ପ୍ରଥାମାନ || ଶୁଣି ଵି ରହିବ ନିଶ୍ଚଳ | ପରମତ୍ମାଠାରେ କେବଳ || ଏମନ୍ତ ଅଭ୍ୟାସ କରିଣ | ସମତା ପାଇବ ଅର୍ଜୁନ || ୫୩ ||

ଅର୍ଜୁନ ଉଵାଚ

ସ୍ଥିତପ୍ରଜ୍ଞର ଭାଷା କ'ଣ | ସମାଧିସ୍ଥର କି' ଲକ୍ଷଣ || କିପରି କହନ୍ତି ବଚନ | ସଭାଂଷଣ ଓ ଵିଚରଣ || କେମନ୍ତ ଥା'ନ୍ତି ସ୍ଥିର ହୋଇ | କୃପେ କୁହହେ ଭାଵଗ୍ରାହୀ || ୫୪ ||

ଶ୍ରୀଭଗବାନ ଉଵାଚ ମନର ସକଳ କାମନା | ଛାଡ଼ି ଯେ ହୁଏ ସ୍ଥିର ମନା || ଥିଲେ ଵି ଯେତେ ଦୁଃଖକଷ୍ଟ | ରଖଇ ନିଜକୁ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ || ଆତ୍ମାରେ ଯିଏ ଲଭେ ଶାନ୍ତି | ତାକୁ ସ୍ଥିତପ୍ରଜ୍ଞ କହନ୍ତି || ୫୫ ||

ଦୁଃଖରେ ନ ହୋଇ ଉଦ୍ବିଗ୍ନ | ନୁହଁ ଵି ସୁଖରେ ପ୍ରସନ୍ନ || ଆସକ୍ତି ଭୟ କ୍ରୋଧ ମୁକ୍ତ | ସର୍ବଦା ସମ ଭାଵ ଯୁକ୍ତ || ସେହି ମନନଶୀଳ ଜନ | ସ୍ଥିରବୁଦ୍ଧି ମୁନୀ ଅର୍ଜୁନ || ୫୬ ||

ସର୍ବତ୍ର ଅନାସକ୍ତ ରହି | ଶୁଭେ ଅଶୁଭେ ସ୍ଥିର ହୋଇ || ନିନ୍ଦା ପ୍ରଶଂସା ନ କରଇ | ସ୍ଥିତପ୍ରଜ୍ଞ ସେଇ ଵୋଲାଇ || ୫୭ ||

ଯେମନ୍ତ କଛପ ଅର୍ଜୁନ | କରଇ ଅଙ୍ଗ ସଂକୋଚନ || ସର୍ଵ ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ଅପସରି | ସଦା ଆତ୍ମାରେ ବାସକରି || ସେମନ୍ତ ଯେ ନର ରୁହଇ | ସ୍ଥିତପ୍ରଜ୍ଞ ସେଇ ବୋଲାଇ || ୫୮ ||

ବିଷୟ ଭୋଗରୁ ନିବୃତ୍ତ | କରିଣ ମନକୁ ସଂଯତ || ଯେ'ନର ସାଧନା କରଇ | ନିଜ ଲକ୍ଷ୍ୟରେ ଦୃଢ ରହି || ଯଦି ବାସନା ବାକି ଥାଏ | ଆତ୍ମ ଦର୍ଶନେ ଦୂରହୁଏ || ୫୯ ||

ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ଶକ୍ତିଯେ ପ୍ରବଳ | ମନକୁ କରଇ ଦୁର୍ବଳ || ସାଧକ ମନ ଟାଣି ନିଏ | ବିଷୟ ଭୋଗରେ ଲଗାଏ || ୬୦ ||

ଇନ୍ଦ୍ରିୟକୁ ବଶ କରଇ | ମୋ ଠାରେ ଚିତ୍ତ ନିବେଶଇ || ସଂଯମ ଯା'ର ବୁଦ୍ଧିମନ | ସ୍ଥିତପ୍ରଜ୍ଞ ସିଏ ଅର୍ଜୁନ || ୬୧ ||

ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ବିଷୟ ସଂୟୋଗ | ସଂୟୋଗୁ ଆସକ୍ତି ଉଦ୍ଭଵ || ଆସକ୍ତି ପ୍ରବଳ ହୁଅଇ | ତୀବ୍ର କାମନା ରୁପ ନେଇ || କାମନା ପୁରଣ ନୋହୋଇ | କ୍ରୋଧର ଜନମ ହୁଅଇ || ୬୨ ||

କ୍ରୋଧ୍ରୁ ସମ୍ମୋହ ହୁଏ ଜାତ | ସମ୍ମୋହୁ ସ୍ମୃତି ହୁଏ ଭ୍ରାନ୍ତ || ଭ୍ରାନ୍ତୁ ବୁଦ୍ଧିନାଶ ଅର୍ଜୁନ |ବୁଦ୍ଧିନାଶୁ ହୁଏ ପତନ || ୬୩ ||

ରାଗଦ୍ବେଷରୁ ମୁକ୍ତ ରହି | ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ସଂଯମେ ରୁହଇ || ଆତ୍ମ ସଂଯମ ବ୍ରତେ ସ୍ଥିତ | ପ୍ରସନ୍ନ ଚିତ୍ତ ତା'କୁ ପ୍ରାପ୍ତ || ୬୪ ||

ପ୍ରସନ୍ନ ଯେବେ ହୁଏ ମନ | ସର୍ଵ ଦୁଃଖ କରେ ନାଶନ || ପ୍ରସନ୍ନତା ପୁଣି ବ୍ୟକ୍ତିର | ପ୍ରଜ୍ଞାକୁ କରିଥାଏ ସ୍ଥିର || ୬୫ ||

ଯୁକ୍ତ ବୁଦ୍ଧି ନୁହଁ ଯାହାର | ନାହିଁ ଭାଵନା ଯୁକ୍ତ ତା'ର || ଭାଵନାରେ ଭରା ଅଶାନ୍ତି | ତହିଁ ସୁଖ କେବେ ନ ଥାନ୍ତି || ୬୬ ||

ଯେହ୍ନେ ଜଳରେ ନୌକା ଥାଇ | ପଵନ ପ୍ରକୋପେ କମ୍ପଇ || ବିଷୟାସକ୍ତ ଥିବା ମନ | ତା'ର ବୁଦ୍ଧି ହୁଏ ହରଣ || ୬୭ ||

ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ବିଷୟୁ ବିୟୋଗ | କରିଛି ଯେ ନର ସମ୍ଭବ || ଵିଷୟ ଭୋଗେ ନାହିଁ ମନ | ସ୍ଥିତପ୍ରଜ୍ଞ ସିଏ ଅର୍ଜୁନ || ୬୮ ||

ସଭିଙ୍କ ପାଇଁ ଯାହା ଦିନ | ମୁନୀ ପାଇଁ ନିଶା ସମାନ || ରାତ୍ର ସମୟ ସଭିଁଙ୍କର | ଦିନ ଭାଵଇ ମୁନୀ ନର || ୬୯ ||

ଚତୁର୍ଦିଗୁ ଜଳ ପଶଇ | ସମୁଦ୍ର ସ୍ଥିର ରହିଥାଇ || ଅନାସକ୍ତ ବ୍ୟକ୍ତି ମନରେ | ପ୍ରବେଶ ଯେତେ କାମ କରେ || ଅଚଳ ଥାଏ ତା'ର ମନ | ସ୍ଥିତପ୍ରଜ୍ଞ ସିଏ ଅର୍ଜୁନ || ୭୦ ||

ସର୍ଵ କାମନା ତ୍ୟାଗକରି | ନିର୍ମମ ଓ ନିରହଙ୍କାରୀ || ନିସ୍ପୃହ ଭାବେ ରହିଥାନ୍ତି |ସଦା ଶାନ୍ତି ଲାଭ କରନ୍ତି || ୭୧ ||

କରିଲି ଯାହା ମୁଁ ଵର୍ଣ୍ଣନ | ତାହା ବ୍ରହ୍ମସ୍ଥିତି ଅର୍ଜୁନ || ଏହାକୁ ପ୍ରାପ୍ତ ଯେ କରଇ | ମୋହଗ୍ରସ୍ତ ସେ ନ ହୁଅଇ || ଜୀବନ ଅନ୍ତିମ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ | ରହିଲେ ଏହିଭାବେ ସ୍ଥିତ || ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ସ୍ଥିତ ଯେ ହୁଅଇ | ବ୍ରହ୍ମନିର୍ବାଣ ସେ ଲଭଇ || ୭୨ ||

ଏମନ୍ତ ସାଂଖ୍ୟଯୋଗ ଜ୍ଞାନ | କୃପେ କହିଲେ ଭଗବାନ || ଅଜ୍ଞାନ ମରଣ ଶରୀର | ଅଚିରେ ନାଶ ହେବ ମୋର || ପାଶେ ଥାଉ ଥାଉ ଶରୀର | ଯଦି ନଭଜିଵି ଈଶ୍ବର || ଦୁର୍ଲଭ ମାନଵ ଶରୀର | ବୃଥା ହୋଇଯିବ ମୋହର || ଅଚିନ୍ତ୍ୟ ଅଚଳ ଈଶ୍ବର | ସମଗ୍ର ସୃଷ୍ଟିର ଆଧାର || ସର୍ଵ ବ୍ୟାପକ ସତ୍ତା ଯାର | ଅନ୍ତରେ ଥାଇ ଲାଗେ ଦୂର || ମାୟା କରୁଛ ମାୟାଧର | ତୁମ କୃପା ହି ଏକ ସାର || ଏମନ୍ତ ଚିନ୍ତେ କୃଷ୍ଣଦାସ | ପ୍ରତ୍ୟକ ନିଶ୍ୱାସ ପ୍ରଶ୍ୱାସ || ଦ୍ଵିତିୟ ଖଣ୍ଡ କୃଷ୍ଣଗୀତ | ପଢିଣ ହୁଅ କୃତ୍ୟ କୃତ୍ୟ || ୭୩ ||

ଓଁ ତତ୍ସଦିତି ଶ୍ରୀମଦ୍ଭଗବଦ୍ଗୀତାସୂପନିଷତ୍ସୁ ଵ୍ରହ୍ମବିଦ୍ୟାୟାଂ ଯୋଗ ଶାସ୍ତ୍ରେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣାର୍ଜୁନ ସମ୍ବାଦେ ସାଂଖ୍ୟ ୟୋଗୋ ନାମ ଦ୍ବିତୀୟ ଅଧ୍ୟାୟଃ || ୨ ||

ଦ୍ବିତୀୟ ଅଧ୍ୟାୟ – ସାଂଖ୍ୟ ଯୋଗ

ସଞ୍ଜୟ ଉଵାଚ

ଶୋକରେ ପୀଡିତ ଅର୍ଜୁନ | ବିଷାଦଗ୍ରସ୍ତ ଅଶ୍ରୁପୂର୍ଣ୍ଣ || ଦେଖିଣ ଆକୁଳ ନୟନ | କୃପେ କହିଲେ ଭଗବାନ || ୧ ||

ଶ୍ରୀଭଗବାନ ଉଵାଚ

ବିଷମ ସମୟେ ଅର୍ଜୁନ | କେଉଁଠୁ ମୋହ ଆଗମନ || ଅନାର୍ଯ୍ୟ କୀର୍ତ୍ତିରାଜୀ ନଷ୍ଟ | ସ୍ୱର୍ଗଲାଭୁ କରେ ବଞ୍ଚିତ || ୨ ||

ନପୁଂସକତା ତ୍ୟାଗ କର | ଏ ନୁହଁ ଉଚିତ ବିଚାର || ସଂକୀର୍ଣ୍ଣ ଦୁର୍ଵଳ ହୃଦୟ | ଛାଡ଼ି ଉଠ ହେ ଧନଞ୍ଜୟ || ୩ ||

ଅର୍ଜୁନ ଉଵାଚ

ଭୀଷ୍ମ ଦ୍ରୋଣାଦି ପୂଜ୍ୟଜନ | କିଆଁ ଯୁଦ୍ଧ ମଧୁସୂଦନ || କିପରି ଶର ସଂଚାଳନ | କରିବି ମୁଁ ଅରିସୁଦନ || ୪ ||

ହତ୍ୟା ନକରି ଗୁରୁଜନ | ଖାଇବି ଭିକ୍ଷାର ଭୋଜନ || ଭିକ୍ଷା ଅନ୍ନ କଲେ ଆହାର | ହତ୍ୟାଠୁ ବରଂ ଶ୍ରେୟଷ୍କର || ଭୋଗାର୍ଥେ ହତ୍ୟା ଗୁରୁଜନ | ରକ୍ତ ଅନ୍ନ ସହ ସମାନ || ୫ ||

ହୁଅନ୍ତୁ ସେମାନେ ବିଜୟ | ଅଥବା ହୋଉ ଆମ୍ଭ ଜୟ || କୋଉଟା ହେବ ଶ୍ରେୟଷ୍କର | ଜାଣି ପାରୁନି ଚକ୍ରଧର || ସେମାନଙ୍କୁ ଯଦି ମାରିବି | କିଆଁ ଅବା ମୁହିଁ ବଞ୍ଚିବି || ଧୃତରାଷ୍ଟ୍ର ପୁତ୍ର ସ୍ଵଜନ | ଆଶା ଛାଡ଼ି ଧନ ଜୀଵନ || ଅଛନ୍ତି ମୋର ସମ୍ମୁଖରେ | ଜାଣେନା ମନ କି ବିଚାରେ || ୬ ||

କୃପଣ ଦୋଷେ ଅଶ୍ରୁମୋର | ବହୁଛି କିଆଁ ଧାର ଧାର || ହୋଇଛି ମୁଁ ହତବିବେକ | ବିମୁଢ କିଂକର୍ତ୍ତବ୍ୟ ମୂର୍ଖ || ଅଜ୍ଞାନୀ ହତଭାଗା ମୁହିଁ | ଶରଣ ମୁଁ ତୁମ ପଶଇ || ଶରଣେ ମୁଁ ଶିଷ୍ୟ ତୁମର | ଦୟାକର ଦୟାସାଗର || ଦିଅ ମୋତେ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ଜ୍ଞାନ | ବାସୁଦେବ ମଧୁସୁଦନ || ୭ ||

ପଞ୍ଚ ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ଶୋକେ ମୋର | ହୋଇଛି ଶୁଷ୍କ ଚକ୍ରଧର || ଏମନ୍ତ ଶୁଷ୍କଯେ ହୁଅଇ | ତିଳେ ହିଁ ଶାନ୍ତି ନ ଲଭଇ || ମୃତ୍ୟୁଲୋକ ରେ ରାଜଭୋଗ | ସ୍ୱର୍ଗଲୋକେ ଅବା ବୈଭବ || ଚିନ୍ତି ମୋ ସନ୍ତପ୍ତ ଇନ୍ଦ୍ରିୟ | ଶାନ୍ତି ପାଉନି ଦୟାମୟ ||  ମୁଁ ତୁମ ଚରଣ କିଙ୍କର | ଦୟାକର ହେ ଗୁରୁଵର || ୮ ||

ସଞ୍ଜୟ ଉଵାଚ ଏମନ୍ତ କହିଣ ଅର୍ଜୁନ | ନେଲେ ବାସୁଦେବ ଶରଣ || କହି ବାସୁଦେବ ମାଧବ | ହୋଇଲେ ଅର୍ଜୁନ ନୀରଵ || ୯ ||

ଦ୍ଵନ୍ଦ ଶୋକ ଗ୍ରସ୍ତ ଅର୍ଜୁନ | ବୁଝାଇଲେ ତାଙ୍କୁ ମୋହନ || ଏମନ୍ତ ଗୋଵିନ୍ଦଙ୍କ ବାଣୀ | ଯେମନ୍ତ ଶୁଦ୍ଧ ଚକ୍ରପାଣୀ || ୧୦ ||

ଶ୍ରୀଭଗବାନ ଉଵାଚ

କହୁଛ କଥା ଜ୍ଞାନୀପରି | ବୁଡିଛ ଶୋକେ ନ ବିଚାରି || କରୁଛ ଶୋକ ଯାହାପାଈଁ | ନିରର୍ଥକ ତାହା ଅଟଇ || ଜୀବିତ ମୃତ କାହା ପାଇଁ | ପଣ୍ଡିତ ଶୋକ ନ କରଇ || ୧୧ ||

ନଥିଲା ଏମିତି ସମୟ | ନଥିଲେ ତୁମେ ମୁଁ ଉଭୟ || ଥିଲେ ସବୁ ଏ ନୃପଗଣ | ରୂପ ଧାରିଣ ଭିନ୍ନଭିନ୍ନ || ନ ହେବ ଏମନ୍ତ ସମୟ | ନ ରହିଵା ଆମ୍ଭେ ଉଭୟ || ରହିବେ ମଧ୍ୟ ନୃପଗଣ | ସତ୍ୟ ଅଟେ ଏହା ଅର୍ଜୁନ || ୧୨ ||

ଯେମନ୍ତ ଦେହୀ ଦେହେ ଥାଏ | ନାନା ଅବସ୍ଥା ଦେଇଯାଏ || ବାଳ ଯୌବନ ଜରାମୟ | ମରଣେ ଲଭେ ନଵ ଦେହ || ଏହା ଧୀର ବ୍ୟକ୍ତି ଜାଣଇ | ମୃତ୍ୟୁରେ ଶୋକ ନ କରଇ || ୧୩ ||

ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ଵିଷୟ ସଂଯୋଗ | ତହୁଁ ସୁଖଦୁଃଖ ଉଦ୍ଭବ || ଶୀତ ଉଷ୍ମ ଯେ ନୁହଁ ଭିନ୍ନ | ସୁଖ ଦୁଃଖ ଅଟେ ସମାନ || ଆଗମନ ପ୍ରତ୍ୟାଗମନ | ଲାଗି ରହିଥାଏ ଅର୍ଜୁନ || ଏ ସବୁ ଅସ୍ଥାୟୀ ବିଷୟ | ଏହାକୁ ସହ୍ୟ କରିଯାଅ || ୧୪ ||

ସୁଖେ ଦୁଃଖେ ନୁହଁ ବ୍ୟଥିତ | ସର୍ଵଦା ସମ ଭାବେ ସ୍ଥିତ || ଅମରତ୍ୱ ପାଇଁ ସମର୍ଥ | ଜାଣ ପୁରୁଷ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ପାର୍ଥ || ୧୫ ||

ଅସତ୍ୟ ସର୍ବଦା ଅସ୍ଥାୟୀ | ଯେମନ୍ତ ଜଳେ ଫେଣ ଥାଇ || ସତ୍ୟ ସର୍ବଦା ଚିରନ୍ତନ | ଶ୍ବେତ କ୍ଷୀରଠୁଁ ନୁହେଁ ଭିନ୍ନ || ପଣ୍ଡିତ ତତ୍ତ୍ୱଦର୍ଶୀଗଣ | ଏମନ୍ତ କହନ୍ତି ଅର୍ଜୁନ || ୧୬ ||

ଜୀବତ୍ମା ଅଵିନାଶୀ ହୋଇ | ଶରୀରେ ବ୍ୟାପି ରହିଥାଇ || ସେହି ଅବିନାଶୀ ତତ୍ତ୍ୱର | କେ କରିବ ନାଶ ତାହାର || ୧୭ ||

ସ୍ଥୂଳ ଦୃଶ୍ୟମାନ ଶରୀର | ବିନାଶ ନିଶ୍ଚୟ ତାହାର || ଦେହ ମଧ୍ୟରେ ଦେହୀ ଥାଇ | ସର୍ବଦା ଶାଶ୍ୱତ ଅଟଇ || ୧୮ ||

ନା କେବେ ହତ୍ୟା କରିଥାଇ | ନା କେବେ ନିହତ ହୁଅଇ || ଯେ ଭାବେ ଏହା ହତ୍ୟାକାରୀ | ସେ ଅଟେ ମୁଢ ନିଜ ଅରି || ଅଜ୍ଞାନୀ ଜନ ନ ବୁଝଇ | ଏହା ମରଶୀଳ ଭାଵଇ || ୧୯ ||

ଏହାର ଜନ୍ମମୃତ୍ୟୁ ନାହିଁ | ନିତ୍ୟ ଶାଶ୍ୱତ ଏ ଅଟଇ || ହୋଇ ନାହିଁ କେବେ ଜନମ | ନାହିଁ କେବେ ହେବ ଜନମ || ଅଜନ୍ମା ଅବିନାଶୀ ତତ୍ତ୍ୱ | ଅଟଇ ପୁରାତନ ସତ୍ୟ || ୨୦ ||

ଅଜନ୍ମା ଅବ୍ୟୟ ଓ ନିତ୍ୟ | ଶାଶ୍ୱତ ଅବିନାଶୀ ସତ୍ୟ || ଏମନ୍ତ ଯେ ନର ଜାଣଇ | ସେ କେବେ ହତ୍ୟା ନ କରଇ || ଶାଶ୍ୱତ ସତ୍ୟ ଜାଣି ଥାଇ | ହତ୍ୟାର ହେତୁ ନ ହୁଅଇ || ୨୧ ||

ଯେମନ୍ତ ଦେହ ପୁରାତନ | ତ୍ୟାଗଇ ବସ୍ତ୍ର ଜୀର୍ଣ୍ଣଶୀର୍ଣ୍ଣ || ନିର୍ମଳ ବସ୍ତ୍ର ପରିଧାନ | କରଇ ସଦା ହେ ଅର୍ଜୁନ || ସେମନ୍ତ ଦେହୀ ଜୀର୍ଣ୍ଣଶୀର୍ଣ୍ଣ | ତ୍ୟାଗିଣ ଦେହ ପୁରାତନ || ନୂତନ ଶରୀର ଧାରଣ | କରଇ ସଦାକାଳେ ଜାଣ || ୨୨ ||

ଶସ୍ତ୍ର ଛେଦନ ଅସମ୍ଭବ | ନା ଅଗ୍ନିଦହନ ସମ୍ଭଵ || ନପାରେ ଜଳ କରି ଓଦା | ଯେହ୍ନେ କମଳ ଶୁଷ୍କ ସଦା ||  ପଵନ ନପାରେ ସୁଖାଇ | ଅଶୋଷ୍ୟ ଦିବ୍ୟ ତତ୍ତ୍ୱ ଏହି || ୨୩ ||

ଅଛେଦ୍ୟ ଅକ୍ଳେଦ୍ୟ ଅମର | ଅଦାହ୍ୟ ନିତ୍ୟ ସ୍ଥିତି ଯା'ର ||  ନିତ୍ୟ ସର୍ବତ୍ର ବିଦ୍ୟମାନ | ସ୍ଥିର ଅଚଳ ସନାତନ || ୨୪ ||

ଅବ୍ୟକ୍ତ ଅଚିନ୍ତ୍ୟ ଶାଶ୍ୱତ | ଦିବ୍ୟ ଏ ଅଵିନାଶୀ ତତ୍ତ୍ୱ || ଏହାକୁ ଏପରି ଜାଣିଣ | ନ କର ଶୋକ ହେ ଅର୍ଜୁନ || ୨୫ ||

ଦେହସହ ସୃଷ୍ଟି ଦେହୀର | ଦେହମଲେ ନାଶ ଏହାର ||  ଯଦିଓ ଏମନ୍ତ ବିଚାର | କରୁଚ ତୁମେ ଧନୁର୍ଦ୍ଧର || ତେବେ ଵି ଶୋକର କାରଣ | ଦେଖିନି ମୁଁ କୁନ୍ତିନନ୍ଦନ || ୨୬ ||

ଜନ୍ମପରେ ମୃତ୍ୟୁ ନିଶ୍ଚିତ | ମୃତ୍ୟୁପରେ ଜନ୍ମ ହିଁ ସତ୍ୟ || ଏହାହିଁ ବିଧିର ବିଧାନ | ନାହିଁ ହେବ ପରିବର୍ତ୍ତନ || ଏହାହିଁ ଧ୍ରୁବ ଜଗତର | ଏଣୁ ଶୋଚନା ତ୍ୟାଗକର || ୨୭ ||

ଦୃଶ୍ୟମାନ ଏ ଭୁତଗଣ | ପ୍ରକଟ ପୂର୍ଵରୁ ଅର୍ଜୁନ || ଅବ୍ୟକ୍ତ ରୂପେ ଥିଲେ ଜାଣ | ଯେହ୍ନେ କାଷ୍ଠେ ଅଗ୍ନି ଗୋପନ || ମୃତ୍ୟୁ ପରେ ହେବେ ଅବ୍ୟକ୍ତ | ଏହାହିଁ ଚିରନ୍ତନ ସତ୍ୟ ||  ଏ ଦିବ୍ୟ ସତ୍ୟକୁ ଜାଣିଣ | ଶୋକ ନ କର ଅକାରଣ || ୨୮ ||

ଆଶ୍ଚର୍ୟ ଭାବେ ଦେଖେକେହି | କେହି ଅଶ୍ଚର୍ୟେ କହିଥାଇ || ଅଶ୍ଚର୍ୟ ଭାବେ କେହି ଶୁଣି | କିଛିଵି ନ ପାରଇ ଜାଣି || ୨୯ ||

ଦେହ ମଧ୍ୟରେ ରହିଥାଇ | ଦେହ ମରିଲେ ନ ମରଇ || ରୁହଇ ଅଵଧ୍ୟ ଅମର | କଦାପି ମୃତ୍ୟୁ ନାହିଁ ଯା'ର || ଦେହର ମରଣ ଅର୍ଜୁନ | ନୁହଁଇ ଶୋକର କାରଣ || ୩୦ ||

କ୍ଷତ୍ରିୟ ଧର୍ମ ଯୁଦ୍ଧ ଜାଣ | କିଆଁ କୁଣ୍ଠାଵୋଧ ଅର୍ଜୁନ || ଯେଣୁ ତୁମେ ଏକ କ୍ଷତ୍ରିୟ | ଯୁଦ୍ଧ କର ହେ ଧନଞ୍ଜୟ || ଦ୍ବିଧାକୁ ତୁମେ ତ୍ୟାଗକର | ଏମନ୍ତ ମତଟି ମୋହର || ୩୧ ||

ଏମନ୍ତ ସୁଯୋଗ ବିରଳ | ସ୍ଵର୍ଗ ଲାଭ କରେ ସରଳ || ପାଇଛ ତୁମେ ଏ ସୁଯୋଗ | ନ କର ତୁମେ ପରିତ୍ୟାଗ || ୩୨ ||

ଯଦି ଧର୍ମଯୁଦ୍ଧ ନ କର | ସ୍ଵଧର୍ମ ତୁମେ ତ୍ୟାଗକର || ଯେତେ ଯଶ କୀର୍ତ୍ତି ତୁମର | ଅଚିରେ ନାଶ ହେବ ତା'ର || ହରାଇଵ ସବୁ ସମ୍ମାନ | ଜିଣିଵ ପାପ ହେ ଅର୍ଜୁନ || ୩୩ ||

ଜଗତେ ମାନବ ସକଳ | ନିନ୍ଦା କରିବେ ବହୁକାଳ || ସମ୍ମାନସ୍ପଦ ବ୍ୟକ୍ତି ପାଈଁ | ନିନ୍ଦା ମରଣୁ ବଳିଯାଇ || ୩୪ ||

ଯଦି ନ କର ତୁମେ ଯୁଦ୍ଧ | ଭୀରୁ ରୂପେ ହେବ ପ୍ରସିଦ୍ଧ || ଯେ ଜାଣଇ ତୁମ ସାମର୍ଥ୍ୟ | ଭାବଇ ତୁମେ ମହାରଥ || ଭାଵିବ ତୁମେ ଭୟକଲ | ଭୟରେ ଯୁଦ୍ଧ ତ୍ୟାଗକଲ || ୩୫ ||

କହିବେ ଅବାଚ୍ୟ ଵଚନ | ତୁମ ଶତୃଗଣ ଅର୍ଜୁନ || ତୁମ ସାମର୍ଥ୍ୟକୁ ନିନ୍ଦିବେ | ଯଶକୁ ତୁମର ନାଶିବେ || ଏହାଠୁଁ ବେଶି ଦୁଃଖତର | ନାହିଁ କିଛି ହେ ଧନୁର୍ଦ୍ଧର || ୩୬ ||

ଯୁଦ୍ଧରେ ଯଦି ହତ ହୁଅ | ସ୍ଵର୍ଗ ପ୍ରାପ୍ତି ତୁମ ନିଶ୍ଚୟ || ଯଦି ହେବ ତୁମ ଵିଜୟ | ଭୋଗିଵ ରାଜ୍ୟ ଧନଞ୍ଜୟ || ଏଣୁ କରି ଦୃଢ଼ ନିଶ୍ଚୟ | ସଂଗ୍ରାମ ପାଇଁ ଠିଆ ହୁଅ || ୩୭ ||

ସୁଖ ଦୁଃଖ ସବୁ ସମାନ | ଯଥା ଲାଭ କ୍ଷତି ଅର୍ଜୁନ || ନ ଭାଵି ଜୟ ପରାଜୟ | ଉଦ୍ୟତ ଯୁଦ୍ଧପାଇଁ ହୁଅ || ନହେଲେ ପାପର ଅର୍ଜନ | କରିଵ ତୁମେ ହେ ଅର୍ଜୁନ || ୩୮ ||

ସାଂଖ୍ୟ ଯୋଗର ଵର୍ଣ୍ଣନ | କରିଲି ତୁମକୁ ଅର୍ଜୁନ || ସମବୁଦ୍ଧି ରେ ଯୁକ୍ତ ହୋଇ | କର୍ମକଲେ ବନ୍ଧ ଫିଟଇ || ଏମନ୍ତ ଏହି ଯୋଗ ଜ୍ଞାନ | କହିବି ତୁମକୁ ଅର୍ଜୁନ || ୩୯ ||

ସମବୁଦ୍ଧିରେ ସ୍ଥିତ ରହି | ଯେ ନର କର୍ମ କରିଥାଇ || ଏହି ପଥେ ସ୍ୱଳ୍ପ ପ୍ରଗତି | ଟାଳି ଦିଏ ମହା ବିପତ୍ତି ||  ମହାଭୟରୁ ରକ୍ଷାକରେ | ନାନା ଦୁଃଖ ଶୋକୁ ଉଦ୍ଧାରେ || ୪୦ ||

ଵ୍ୟବସାୟୀଙ୍କ ବୁଦ୍ଧି ସଦା | ଏକ ଲକ୍ଷ୍ୟେ ଥାଏ ସର୍ଵଦା || ଅବ୍ୟବସାୟୀଙ୍କର ବୁଦ୍ଧି | ବିଭିନ୍ନ ଦିଗେ ଥାଏ ଛନ୍ଦି || ୪୧ ||

କହନ୍ତି ଅଳ୍ପ ବୁଦ୍ଧିଧାରୀ | ଅତିରଞ୍ଜିତ କଥାକରି || ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ସୁଖ ଓ ସମ୍ପଦ | ଭୋଗ ଓ ଆମୋଦ ପ୍ରମୋଦ || ଅନ୍ତିମ ଲକ୍ଷ୍ୟ ସ୍ୱର୍ଗଲାଭ | ଯଶ କୀର୍ତ୍ତି ଓ ବୈଭବ || କର୍ମକାଣ୍ଡରେ ମାତିଥାନ୍ତି | ଆଡ଼ମ୍ଵରେ ପୂଜା କରନ୍ତି || ୪୨-୪୩ ||

ଐଶ୍ବର୍ୟ ଭୋଗରେ ଆସକ୍ତ | କର୍ମକାଣ୍ଡେ ହୋଇ ଵିଭ୍ରାନ୍ତ || ଵ୍ୟବସାୟୀଙ୍କ ବୁଦ୍ଧି ପରି | ନପାରି ସମବୁଦ୍ଧି କରି || ସମବୁଦ୍ଧିରେ ସଦା ସ୍ଥିତ | ହୋଇ ନଥାନ୍ତି କୁନ୍ତିସୁତ || ୪୪ ||

ସତ୍ତ୍ୱ ରଜ ତମ ତ୍ରିଗୁଣ | ବେଦରେ ତାହାର ଵର୍ଣ୍ଣନ || ତ୍ରିଗୁଣ ରହିତ ହୋଇଣ | ସମ ଭାବେ ରୁହ ଅର୍ଜୁନ || ସକଳ ଦ୍ଵନ୍ଦ ତ୍ୟାଗକରି | ସର୍ବଦା ସତ୍ତ୍ୱଭାଵ ଧରି || ଲାଭ କ୍ଷତିର ଛାଡ଼ି ଆଶ | ଆତ୍ମାରେ କର ସଦା ବାସ || ୪୫ ||

କ୍ଷୁଦ୍ର ଜଳାଶୟ ଯେମନ୍ତ | ବୃହତ ସ୍ରୋତରେ ପ୍ଲାବିତ || ଲଭିଲା ପରେ ବ୍ରହ୍ମଜ୍ଞାନ | ବେଦର ନାହିଁ ପ୍ରୟୋଜନ || ୪୬ ||

କର୍ମରେ ତୁମ ଅଧିକାର | ଫଳରେ ନାହିଁ ଧନୁର୍ଦ୍ଧର || ନରଖ କର୍ମ ଫଳେ ମନ | ନ ହୁଅ କେବେ କ୍ରିୟାହୀନ || ୪୭ ||

ସମଯୋଗେ ସ୍ଥିତ ହୋଇଣ | ଫଳାଫଳସଙ୍ଗ ତ୍ୟାଗିଣ || ଅସିଦ୍ଧ ସିଦ୍ଧ ସମଭାଵ | ରଖିବ ସର୍ବଦା ପାଣ୍ଡବ || ସମତା ହିଁ ଯୋଗ ଅର୍ଜୁନ | ଧନଞ୍ଜୟ କୁରୁ ନନ୍ଦନ || ୪୮ ||

ବୁଦ୍ଧିଯୋଗରେ ଧନଞ୍ଜୟ | ସଦା ସର୍ବଦା ସ୍ଥିତ ହୁଅ || ସକାମ କର୍ମ ତ୍ୟାଗ କର | ଶରଣ ନେଇଣ ବୁଦ୍ଧିର || ଫଳରେ ଆଶା ଥିବା ଵ୍ୟକ୍ତି | ସର୍ବଦା କୃପଣ ଵୋଲାନ୍ତି || ୪୯ ||

ସମବୁଦ୍ଧିରେ ଯିଏ ସ୍ଥିତ | ତ୍ୟାଗଇ ସୁକୃତ ଦୁସ୍କୃତ || ଯୁକ୍ତ ହୁଅ ତୁମେ ଅର୍ଜୁନ | ଭାରତ କୁରୁ କୂଳଧନ || ଯୋଗ ହିଁ କର୍ମର କୌଶଳ | ବୁଝିଲେ ଅତ୍ୟନ୍ତ ସରଳ || ୫୦ ||

ସମତା ସ୍ଥିତ କର୍ମଯୋଗୀ | ଅଶୁଭ ଶୁଭ ଫଳ ତ୍ୟାଗୀ || ଜନ୍ମ ମୃତ୍ୟୁ ରୁ ମୁକ୍ତ ହୋଇ | ପରମଧାମ କୁ ଲଭଇ || ୫୧ ||

ସମବୁଦ୍ଧିରେ ସ୍ଥିତ ହେବ | ମୋହମାୟା ପଙ୍କ ଲଂଘିବ || ହୋଇଵ ବୈରାଗ୍ୟ ପ୍ରାପତି | ପାଇଵ ନିର୍ବିକାର ସ୍ଥିତି || ୫୨ ||

ବେଦର ବିଭିନ୍ନ ବିଧାନ | କର୍ମକାଣ୍ଡର ପ୍ରଥାମାନ || ଶୁଣି ଵି ରହିବ ନିଶ୍ଚଳ | ପରମତ୍ମାଠାରେ କେବଳ || ଏମନ୍ତ ଅଭ୍ୟାସ କରିଣ | ସମତା ପାଇବ ଅର୍ଜୁନ || ୫୩ ||

ଅର୍ଜୁନ ଉଵାଚ

ସ୍ଥିତପ୍ରଜ୍ଞର ଭାଷା କ'ଣ | ସମାଧିସ୍ଥର କି' ଲକ୍ଷଣ || କିପରି କହନ୍ତି ବଚନ | ସଭାଂଷଣ ଓ ଵିଚରଣ || କେମନ୍ତ ଥା'ନ୍ତି ସ୍ଥିର ହୋଇ | କୃପେ କୁହହେ ଭାଵଗ୍ରାହୀ || ୫୪ ||

ଶ୍ରୀଭଗବାନ ଉଵାଚ ମନର ସକଳ କାମନା | ଛାଡ଼ି ଯେ ହୁଏ ସ୍ଥିର ମନା || ଥିଲେ ଵି ଯେତେ ଦୁଃଖକଷ୍ଟ | ରଖଇ ନିଜକୁ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ || ଆତ୍ମାରେ ଯିଏ ଲଭେ ଶାନ୍ତି | ତାକୁ ସ୍ଥିତପ୍ରଜ୍ଞ କହନ୍ତି || ୫୫ ||

ଦୁଃଖରେ ନ ହୋଇ ଉଦ୍ବିଗ୍ନ | ନୁହଁ ଵି ସୁଖରେ ପ୍ରସନ୍ନ || ଆସକ୍ତି ଭୟ କ୍ରୋଧ ମୁକ୍ତ | ସର୍ବଦା ସମ ଭାଵ ଯୁକ୍ତ || ସେହି ମନନଶୀଳ ଜନ | ସ୍ଥିରବୁଦ୍ଧି ମୁନୀ ଅର୍ଜୁନ || ୫୬ ||

ସର୍ବତ୍ର ଅନାସକ୍ତ ରହି | ଶୁଭେ ଅଶୁଭେ ସ୍ଥିର ହୋଇ || ନିନ୍ଦା ପ୍ରଶଂସା ନ କରଇ | ସ୍ଥିତପ୍ରଜ୍ଞ ସେଇ ଵୋଲାଇ || ୫୭ ||

ଯେମନ୍ତ କଛପ ଅର୍ଜୁନ | କରଇ ଅଙ୍ଗ ସଂକୋଚନ || ସର୍ଵ ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ଅପସରି | ସଦା ଆତ୍ମାରେ ବାସକରି || ସେମନ୍ତ ଯେ ନର ରୁହଇ | ସ୍ଥିତପ୍ରଜ୍ଞ ସେଇ ବୋଲାଇ || ୫୮ ||

ବିଷୟ ଭୋଗରୁ ନିବୃତ୍ତ | କରିଣ ମନକୁ ସଂଯତ || ଯେ'ନର ସାଧନା କରଇ | ନିଜ ଲକ୍ଷ୍ୟରେ ଦୃଢ ରହି || ଯଦି ବାସନା ବାକି ଥାଏ | ଆତ୍ମ ଦର୍ଶନେ ଦୂରହୁଏ || ୫୯ ||

ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ଶକ୍ତିଯେ ପ୍ରବଳ | ମନକୁ କରଇ ଦୁର୍ବଳ || ସାଧକ ମନ ଟାଣି ନିଏ | ବିଷୟ ଭୋଗରେ ଲଗାଏ || ୬୦ ||

ଇନ୍ଦ୍ରିୟକୁ ବଶ କରଇ | ମୋ ଠାରେ ଚିତ୍ତ ନିବେଶଇ || ସଂଯମ ଯା'ର ବୁଦ୍ଧିମନ | ସ୍ଥିତପ୍ରଜ୍ଞ ସିଏ ଅର୍ଜୁନ || ୬୧ ||

ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ବିଷୟ ସଂୟୋଗ | ସଂୟୋଗୁ ଆସକ୍ତି ଉଦ୍ଭଵ || ଆସକ୍ତି ପ୍ରବଳ ହୁଅଇ | ତୀବ୍ର କାମନା ରୁପ ନେଇ || କାମନା ପୁରଣ ନୋହୋଇ | କ୍ରୋଧର ଜନମ ହୁଅଇ || ୬୨ ||

କ୍ରୋଧ୍ରୁ ସମ୍ମୋହ ହୁଏ ଜାତ | ସମ୍ମୋହୁ ସ୍ମୃତି ହୁଏ ଭ୍ରାନ୍ତ || ଭ୍ରାନ୍ତୁ ବୁଦ୍ଧିନାଶ ଅର୍ଜୁନ |ବୁଦ୍ଧିନାଶୁ ହୁଏ ପତନ || ୬୩ ||

ରାଗଦ୍ବେଷରୁ ମୁକ୍ତ ରହି | ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ସଂଯମେ ରୁହଇ || ଆତ୍ମ ସଂଯମ ବ୍ରତେ ସ୍ଥିତ | ପ୍ରସନ୍ନ ଚିତ୍ତ ତା'କୁ ପ୍ରାପ୍ତ || ୬୪ ||

ପ୍ରସନ୍ନ ଯେବେ ହୁଏ ମନ | ସର୍ଵ ଦୁଃଖ କରେ ନାଶନ || ପ୍ରସନ୍ନତା ପୁଣି ବ୍ୟକ୍ତିର | ପ୍ରଜ୍ଞାକୁ କରିଥାଏ ସ୍ଥିର || ୬୫ ||

ଯୁକ୍ତ ବୁଦ୍ଧି ନୁହଁ ଯାହାର | ନାହିଁ ଭାଵନା ଯୁକ୍ତ ତା'ର || ଭାଵନାରେ ଭରା ଅଶାନ୍ତି | ତହିଁ ସୁଖ କେବେ ନ ଥାନ୍ତି || ୬୬ ||

ଯେହ୍ନେ ଜଳରେ ନୌକା ଥାଇ | ପଵନ ପ୍ରକୋପେ କମ୍ପଇ || ବିଷୟାସକ୍ତ ଥିବା ମନ | ତା'ର ବୁଦ୍ଧି ହୁଏ ହରଣ || ୬୭ ||

ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ବିଷୟୁ ବିୟୋଗ | କରିଛି ଯେ ନର ସମ୍ଭବ || ଵିଷୟ ଭୋଗେ ନାହିଁ ମନ | ସ୍ଥିତପ୍ରଜ୍ଞ ସିଏ ଅର୍ଜୁନ || ୬୮ ||

ସଭିଙ୍କ ପାଇଁ ଯାହା ଦିନ | ମୁନୀ ପାଇଁ ନିଶା ସମାନ || ରାତ୍ର ସମୟ ସଭିଁଙ୍କର | ଦିନ ଭାଵଇ ମୁନୀ ନର || ୬୯ ||

ଚତୁର୍ଦିଗୁ ଜଳ ପଶଇ | ସମୁଦ୍ର ସ୍ଥିର ରହିଥାଇ || ଅନାସକ୍ତ ବ୍ୟକ୍ତି ମନରେ | ପ୍ରବେଶ ଯେତେ କାମ କରେ || ଅଚଳ ଥାଏ ତା'ର ମନ | ସ୍ଥିତପ୍ରଜ୍ଞ ସିଏ ଅର୍ଜୁନ || ୭୦ ||

ସର୍ଵ କାମନା ତ୍ୟାଗକରି | ନିର୍ମମ ଓ ନିରହଙ୍କାରୀ || ନିସ୍ପୃହ ଭାବେ ରହିଥାନ୍ତି |ସଦା ଶାନ୍ତି ଲାଭ କରନ୍ତି || ୭୧ ||

କରିଲି ଯାହା ମୁଁ ଵର୍ଣ୍ଣନ | ତାହା ବ୍ରହ୍ମସ୍ଥିତି ଅର୍ଜୁନ || ଏହାକୁ ପ୍ରାପ୍ତ ଯେ କରଇ | ମୋହଗ୍ରସ୍ତ ସେ ନ ହୁଅଇ || ଜୀବନ ଅନ୍ତିମ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ | ରହିଲେ ଏହିଭାବେ ସ୍ଥିତ || ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ସ୍ଥିତ ଯେ ହୁଅଇ | ବ୍ରହ୍ମନିର୍ବାଣ ସେ ଲଭଇ || ୭୨ ||

ଏମନ୍ତ ସାଂଖ୍ୟଯୋଗ ଜ୍ଞାନ | କୃପେ କହିଲେ ଭଗବାନ || ଅଜ୍ଞାନ ମରଣ ଶରୀର | ଅଚିରେ ନାଶ ହେବ ମୋର || ପାଶେ ଥାଉ ଥାଉ ଶରୀର | ଯଦି ନଭଜିଵି ଈଶ୍ବର || ଦୁର୍ଲଭ ମାନଵ ଶରୀର | ବୃଥା ହୋଇଯିବ ମୋହର || ଅଚିନ୍ତ୍ୟ ଅଚଳ ଈଶ୍ବର | ସମଗ୍ର ସୃଷ୍ଟିର ଆଧାର || ସର୍ଵ ବ୍ୟାପକ ସତ୍ତା ଯାର | ଅନ୍ତରେ ଥାଇ ଲାଗେ ଦୂର || ମାୟା କରୁଛ ମାୟାଧର | ତୁମ କୃପା ହି ଏକ ସାର || ଏମନ୍ତ ଚିନ୍ତେ କୃଷ୍ଣଦାସ | ପ୍ରତ୍ୟକ ନିଶ୍ୱାସ ପ୍ରଶ୍ୱାସ || ଦ୍ଵିତିୟ ଖଣ୍ଡ କୃଷ୍ଣଗୀତ | ପଢିଣ ହୁଅ କୃତ୍ୟ କୃତ୍ୟ || ୭୩ ||

ଓଁ ତତ୍ସଦିତି ଶ୍ରୀମଦ୍ଭଗବଦ୍ଗୀତାସୂପନିଷତ୍ସୁ ଵ୍ରହ୍ମବିଦ୍ୟାୟାଂ ଯୋଗ ଶାସ୍ତ୍ରେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣାର୍ଜୁନ ସମ୍ବାଦେ ସାଂଖ୍ୟ ୟୋଗୋ ନାମ ଦ୍ବିତୀୟ ଅଧ୍ୟାୟଃ || ୨ ||

ସୂଚୀପତ୍ର ପ୍ରଥମ ଅଧ୍ୟାୟ – ଅର୍ଜୁନ ବିଷାଦ ଯୋଗ ଧୃତରାଷ୍ଟ୍ର ଉଵାଚ

ଧର୍ମକ୍ଷେତ୍ର କୁରୁକ୍ଷେତ୍ରରେ | ଯୁଦ୍ଧ କରିବା ପ୍ରୟାସରେ || ପାଣ୍ଡବ ଓ ପୁତ୍ର ମୋହର | ସେନାସବୁ ଆମ ପକ୍ଷର || ସର୍ବେ ଏକତ୍ରିତ ହୋଇଣ | କୁହ ସଂଜୟ କଲେ କଣ ||୧||

ସଂଜୟ ଉଵାଚ

ଦେଖି ରାଜା ପାଣ୍ଡବସେନା | ସୁସଜ୍ଜିତ ବୁହ୍ୟ ରଚନା || ଯାଇଣ ଆଚାର୍ୟଙ୍କ ପାଶେ | ଏମନ୍ତ କହିଲେ ନିମିଷେ || ୨ ||

ଶତୃସେନା ବୁହ୍ୟ ସଜ୍ଜିତ | ତୁମ ଶିଷ୍ୟ ଦ୍ୱାରା ଚାଳିତ || ଶିଷ୍ୟ ତୁମର ବୁଦ୍ଧିମାନ | ଦ୍ରୁପଦ ପୁତ୍ର ଧୃଷ୍ଟଦୁମ୍ନ || ଆଚାର୍ଯ୍ୟ ପାଖକୁ ଯାଇଣ | କହୁ ଅଛନ୍ତି ଦୁର୍ୟୋଧନ || ୩ ||

ବହୁ ମହାନ ଯୋଦ୍ଧାଗଣ | ଯେମନ୍ତ ଭୀମ ଓ ଅର୍ଜୁନ || ୟୁୟୁଧାନ ରାଜା ବିରାଟ | ଦ୍ରୁପଦ ପରି ମହାରଥ || ୪ ||

ଧୃଷ୍ଟକେତୁ ଓ ଚେକିତାନ | କାଶୀ ରାଜନ ବୀର୍ୟବାନ || କୁନ୍ତିଭୋଜ ଓ ପୁରଜୀତ | ଶୈବ୍ୟଙ୍କ ପରି ନରଶ୍ରେଷ୍ଟ || ୫ ||

ୟୁଧାମନ୍ୟୁ ଅତି ବିକ୍ରାନ୍ତ | ଉତ୍ତମୌଜା ମହା ବଳିଷ୍ଠ || ଅଭିମନ୍ୟୁ ସୁଭଦ୍ରା ସୁତ | ଦ୍ରୌପଦେୟାଦି ମହାରଥ || ୬ ||

ଆମ୍ଭର ମୁଖ୍ୟ ଯୋଦ୍ଧାନାମ | କହୁଛି ଶୁଣ ଦ୍ଵିଜୋତ୍ତମ || ପିତାମହ ଭୀଷ୍ମ ଆପଣ | କୃପ ଓ ଦିଗ୍ଵିଜୟୀ କର୍ଣ୍ଣ || ଅଶ୍ୱତ୍ଥାମା ତଥା ବିକର୍ଣ୍ଣ | ଜୟଦ୍ରଥ ବୀର ମହାନ || ୭-୮ ||

ଅନ୍ୟ ବହୁତ ବୀରଗଣ | ମୋ ପାଈଁ ଦେବେ ଯେ ଜୀଵନ || ନାନା ଶସ୍ତ୍ରରେ ସୁସଜ୍ଜିତ | ଯୁଦ୍ଧପାଈଁ ସେନା ପ୍ରସ୍ତୁତ || ୯ ||

ଭୀଷ୍ମ ନେତୃତ୍ୱ ଆମ୍ଭ ସେନା | ଲାଗୁଛି କିଆଁ ବଳେ ଊଣା || ଭୀମ ନେତୃତ୍ୱ ସେନାବଳ | ଲାଗୁଛି ଶକ୍ତିରେ ପ୍ରଵଳ || ୧୦ ||

ବୁହ୍ୟ ପ୍ରବେଶ ଦ୍ୱାରେରହି | ଦୃଢତା ସାହସ ଦେଖାଇ || ଆପଣ ତଥା ଅନ୍ୟ ବୀର | ପିତାମହଙ୍କୁ ରକ୍ଷାକର || ୧୧ ||

ତାକୁ ଆନନ୍ଦ ଦେବାପାଈଁ | ସିଂହ ନାଦେ ଶଙ୍ଖ ବଜାଇ || ପିତାମହ କୁରୁ ପ୍ରବୁଦ୍ଧ | ସଙ୍କେତ ଦେଲେ ହୋଉ ଯୁଦ୍ଧ || ୧୨ ||

ତା'ପରେ ବାଜେ ଏକସଙ୍ଗେ | କମ୍ପନ କରି ଚତୁର୍ଦିଗେ || ନାଗରା ଢଲୋକ ମାଦଲ | ଅନେକ ଶଙ୍ଖ ଓ ତୁମୁଲ || ୧୩ ||

ବିଭିନ୍ନ ରତ୍ନରେ ଖଚିତ | ରଥ ଧଵଳ ଅଶ୍ୱଯୁକ୍ତ || ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଅର୍ଜୁନ ମହାନ | ରଥ ଉପରେ ଶୋଭମାନ || ଉଭୟେ ଶଙ୍ଖ ଵଜାଇଲେ | ଦିବ୍ୟ କମ୍ପନେ କମ୍ପାଇଲେ || ୧୪ ||

ବିରାଟ ପୋୖଣ୍ଡ୍ର ବୃକୋଦର | ଅନନ୍ତବୀଜୟ ୟୁଧିଷ୍ଠିର || ପଞ୍ଚଜନ୍ୟ ଶଙ୍ଖ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ | ଦେବଦତ୍ତ ଶଙ୍ଖ ଅର୍ଜୁନ || ନକୁଳ ସୁଘୋଷ ନାମକ | ସହଦେବ ମଣିପୁଷ୍ପକ || ସମସ୍ତେ ଶଙ୍ଖ ଵଜାଇଲେ | ଯୁଦ୍ଧର ଶୁଭାରମ୍ଭ କଲେ || ୧୫-୧୬ ||

କାଶୀରାଜା ସୁଧନୁର୍ଦ୍ଧର | ଶ୍ରୀଖଣ୍ଡି ମହାରଥୀ ବୀର || ରାଜା ବିରାଟ 'ପରାଜିତ | ଧୃଷ୍ଟଦୁମ୍ନ ସାତ୍ୟକୀ ସହିତ || ଦ୍ରୌପଦୀଙ୍କ ପଞ୍ଚ କୁମାର | ଶୁଭଦ୍ରା ଶୁତ ମହାବୀର || ଦ୍ରୁପଦରାଜା ମହାମାନୀ | ସଭିଁଏ କଲେ ଶଙ୍ଖଧ୍ଵନି || ୧୭-୧୮ ||

ଶୁଣି କରାଳ ଶଙ୍ଖନାଦ | କୌରଵ ପକ୍ଷ ସେନାବୃନ୍ଦ || ଧରା ଗଗନ ପ୍ରକମ୍ପନ | କଲେ ହୃଦୟ ଵିଦାରଣ || ୧୯ ||

ଶୁଣ ରାଜନ ଦେଇମନ | ଦେଖି ସଜ୍ଜିତ କୁରୁ ସନ୍ୟ || କପିଧ୍ଵଜ ରଥେ ବସିଣ | ଡାକିଣ କେଶଵ ମୋହନ || ଅର୍ଜୁନ କଲେ ନିବେଦନ | ସେନାମଧ୍ୟେ ରଥ ସ୍ଥାପନ || ଦୟାକରି ନିଅ କେଶଵ | ଦେଖିବା ହେବ ମୋ ସମ୍ଭବ || ୨୦-୨୧ ||

ଅର୍ଜୁନ ଉଵାଚ

ଯୁଦ୍ଧାଭିଳାଷେ ଉପସ୍ଥିତ | କୌରଵ ବୀରଙ୍କୁ ସମସ୍ତ || ଦୁର୍ୟୋଧନର ପ୍ରିୟ ହୋଇ | ମନ୍ଦକୁ ସମର୍ଥନ ଦେଇ || ମନ୍ଦବୁଦ୍ଧି ଯୋଦ୍ଧା ମାନଙ୍କୁ | ଦେଖିବାକୁ ଚାହେଁ ସଭିଁଙ୍କୁ || ୨୨-୨୩ ||

ସଂଜୟ ଉଵାଚ

ଏମନ୍ତ ଅର୍ଜୁନ ବଚନ | ଶୁଣି ଗୋଵିନ୍ଦ ଭଗବାନ || ଉତ୍ତମ ରଥକୁ ସ୍ଥାପନ | ସେନାମଧ୍ୟେ କଲେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ || ୨୪ ||

ରଥକୁ ସମ୍ମୁଖରେ ରଖି | ଦେଖ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ପରଖି || ଭୀଷ୍ମ ଦ୍ରୋଣ ଆଦି ପ୍ରମୁଖ | ସମସ୍ତ ଯୋଦ୍ଧାମୁଖ ଦେଖ || ଏମନ୍ତ କହିଲେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ | ଆଦି ପୁରୁଷ ଭଗବାନ || ୨୫ ||

ପିତୃତୁଲ୍ୟ ଓ ପିତାମହ | ମାତୁଳ ଆଚାର୍ୟ ତନୟ || ପୁତ୍ର ଭ୍ରାତା ପୋୖତ୍ର ସମସ୍ତ | ସଖା ଶ୍ୱଶୁର ଉପସ୍ଥିତ || କୁଟୁମ୍ବ ସୁହୃଦ ସମସ୍ତ | ବନ୍ଧୁମାନେ ଵି ଏକତ୍ରିତ || ଦେଖିଣ ଆତ୍ମୀୟ ସ୍ଵଜନ | ଵିଷାଦେ କହିଲେ ଅର୍ଜୁନ || ୨୬-୨୮ ||

ଅର୍ଜୁନ ଉଵାଚ

ଶିଥିଳ ହୋଉଛି ମୋ ଦେହ | ହୃଦୟେ ଭରୁଅଛି କୋହ || ସମସ୍ତ ଶରୀର କମ୍ପନ | ପ୍ରତି ରୋମେରୋମେ ହର୍ଷଣ || ଶୁଖି ଯାଉଛି ଗଳା ମୋର | ଲାଗୁ ଅଛି ଭାରି ଅଧୀର || ୨୯ ||

ହସ୍ତୁ ଖସୁଅଛି ଗାଣ୍ଡୀଵ | ଦହନ କ୍ଳେଶ ଅନୁଭଵ || ପାରୁନି କରି ଅଵସ୍ଥାନ | ଭ୍ରାନ୍ତ ହୋଉଛି ମୋର ମନ || ୩୦ ||

ଏ ଯୁଦ୍ଧ କିଆଁ ଆୟୋଜନ | ସର୍ଵ ଵିପରୀତ ଲକ୍ଷଣ || ହତ୍ୟା କରି ପ୍ରିୟ ସ୍ଵଜନ | ଦେଖୁନି ମଙ୍ଗଳ ମୋହନ || ୩୧ ||

ବିଜୟ ଆମ୍ଭ ଲୋଡାନାହିଁ | ରାଜ୍ୟ କାମନା କିଆଁ ପାଈଁ || ରାଜ୍ୟଭୋଗେ କି ପ୍ରୟୋଜନ | ବଞ୍ଚି ରହିଲେ ଲାଭ କ'ଣ || ଏମନ୍ତ ଭାବେ ମୁଁ କହ୍ନାଇ | ଏ କ୍ଳେଶ ଦୂରକର କହି ||୩୨ ||

ଯାହାଙ୍କ ସୁଖ ପ୍ରୟୋଜନ | ସଖା ସୁହୃଦ ବନ୍ଧୁଗଣ || ସେମାନେ ଯୁଦ୍ଧେ ଅଵତୀର୍ଣ୍ଣ | ଆଶା ଛାଡି ଧନ ଜୀଵନ || ୩୩ ||

ଆଚାର୍ୟ ପିତୃତୁଲ୍ୟ ଗଣ | ପିତାମହ ଓ ପୁତ୍ରମାନ || ମାମୁଁ ଶ୍ୱଶୁର ପୋୖତ୍ର ଆଦି | ଶଳା ବନ୍ଧୁ ଆଦି ସମ୍ଵନ୍ଧି || ୩୪ ||

ଏମାନଙ୍କୁ ଯୁଦ୍ଧେ ନିଧନ | ଇଛା ନାହିଁ ମଧୁସୁଦନ || ପୃଥିବୀ ପ୍ରାପ୍ତି ଦୂରେଥାଉ | ତ୍ରିଲୋକ ପ୍ରାପ୍ତି ଵି ନହୋଉ || ୩୫ ||

ଧୃତରାଷ୍ଟ୍ରଙ୍କ ଆତତାୟୀ | ନିଧନେ କି ସୁଖ କହ୍ନେଇ || ବରଂ କଲେ ଖଳ ନୀଧନ | ପାପ ଲାଗିବ ଜନାର୍ଦ୍ଧନ || ୩୬ ||

ଧୃତରାଷ୍ଟ୍ରଙ୍କ ବଂଶଧର | ଆମ୍ଭର ବନ୍ଧୁ ସହୋଦର || ସ୍ଵଜନଙ୍କୁ ହତ୍ୟା କରିଣ | କି ସୁଖ ଲଭିଵି ମୋହନ || ୩୭ ||

ହୋଇଣ ଲୋଭ ପରଵଶ | ବିବେକଶୂନ୍ୟେ ବୁଦ୍ଧିନାଶ || ନିଜର କୁଳ ନାଶ କଲେ | ବନ୍ଧୁ ସ୍ଵଜନ ସଂହାରିଲେ || କେତେ ହତ୍ୟାଦୋଷ ଲାଗିବ | ଚିନ୍ତୁନାହିଁ କେହି ମାଧବ || ନିବୃତ୍ତ ରହିବା ଉଚିତ | ନ ବୁଝନ୍ତୁ କେହି ଅଚ୍ୟୁତ || ୩୮-୩୯ ||

କୁଳଧର୍ମ ଯେ ସନାତନ | କୁଳକ୍ଷୟେ ହେବ ପତନ || କୁଳଧର୍ମ ନଷ୍ଟ ହୁଅଇ | କୁଳେ ଅଧର୍ମ ବ୍ୟାପିଥାଇ || ୪୦ ||

କୁଳରେ ଅଧର୍ମ ପ୍ଲାବିତ | ନାରୀ ହୋଇବେ କଳୁଷିତ || ପତିତ ହୋଇ ଦୁଷ୍ଟ ନାରୀ | ରମିବେ କୁଳ ନ ବିଚାରି || ଜନମ ଦେବେ ମୁଢ଼ସୁତ | ବର୍ଣ୍ଣଶଙ୍କର ଓ ପତିତ || ୪୧ ||

ବର୍ଣ୍ଣଶଙ୍କର ଜାତ ହେବେ | କୁଳକୁ ନରକ ଘେନିବେ || ପିତୃ ପୁରୁଷଙ୍କ ପତନ | ଲୁପ୍ତ ହେବ ପିଣ୍ଡ ତର୍ପଣ || ୪୨ ||

ବର୍ଣ୍ଣଶଙ୍କର କୁଳାଘାତୀ | ନାଶନ୍ତି କୁଳଧର୍ମକ୍ଷ୍ୟାତି || ସନାତନ ଧର୍ମ ଶାଶ୍ୱତ | କରନ୍ତି ଆଚରଣେ ନଷ୍ଟ || ୪୩ ||

କୁଳଧର୍ମ ହେବ ଉଚ୍ଛନ୍ନ | ନରକ ଭୋଗିବେ ଚ୍ୟୁତଜନ || ନରକେ ଅନିଶ୍ଚିତ କାଳ | କ୍ଲେଶପୂର୍ଣ୍ଣ କାଳ କରାଳ || ଏମନ୍ତ ଶୁଣିଅଛି ମୁହିଁ | ହେ କୃଷ୍ଣ ଜଗତ ଗୋସାଇଁ || ୪୪ ||

କେମନ୍ତ ଦୁଃଖ ଵିଡ଼ମ୍ଵନା | ରାଜ୍ୟ ସୁଖ କରି କଳ୍ପନା || ସ୍ଵଜନଙ୍କ ହତ୍ୟା ଉଦ୍ୟମେ | ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇଅଛୁ ଆମେ || ୪୫ ||

ଏହାଠୁ ଶ୍ରେୟ ହେ ମୋହନ | ହୋଇଯିବା ଆମେ ନିଧନ || କୁରୁ ପୁତ୍ର ହସ୍ତେ ନିହତ | ମଙ୍ଗଳ ଭାଵିଣ ଅଚ୍ୟୁତ || ୪୬ ||

ସଂଜୟ ଉବାଚ

ଏମନ୍ତ କହିଣ ଅର୍ଜୁନ | ଶୋକ ସନ୍ତପ୍ତ କରିମନ || ଗାଣ୍ଡୀଵ ରଥ ପୃଷ୍ଟେ ଥୋଇ | ବସିଲେ ଶିରେ ହସ୍ତ ଦେଇ || ୪୭ ||

ଏମନ୍ତ ଅର୍ଜୁନ ଵଚନ | ମୁଖୁ ଶୁଣିଲେ ଭଗବାନ || ଅର୍ଜୁନ ଵିଷାଦ ହୃଦୟ | କୁହେ ସଂସାର ଦୁଃଖମୟ || ଭଵ ଜଳେ ଜୀଵ ପତିତ | ରୋଗ ତ୍ରିତାପ ଶୋକଗ୍ରସ୍ତ || ମୋହ ଦ୍ଵନ୍ଦରେ ପଡ଼ି ଥାଇ | ମିଥ୍ୟାକୁ ନିତ୍ୟ ଵିଚାରଇ || ଦ୍ଵନ୍ଦେ ପୀଡିତ ମୋର ମନ | ରକ୍ଷାକର ମଧୁସୁଦନ || ଏମନ୍ତ କହେ କୃଷ୍ଣଦାସ | ନିତ୍ୟ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଦେବ ଦାସ || ପ୍ରଥମ ଖଣ୍ଡ କୃଷ୍ଣଗୀତ | କରୁଛି ଵିନୟେ ସମାପ୍ତ || ୪୮ ||

ଓଁ ତତ୍ସଦିତି ଶ୍ରୀମଦ୍ଭଗବଦ୍ଗୀତାସୂପନିଷତ୍ସୁ ଵ୍ରହ୍ମବିଦ୍ୟାୟାଂ ଯୋଗ ଶାସ୍ତ୍ରେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣାର୍ଜୁନ ସମ୍ବାଦେ ଅର୍ଜୁନବିଷାଦ ୟୋଗୋ ନାମ ପ୍ରଥମ ଅଧ୍ୟାୟଃ || ୧ ||

ଆପ୍ଲିକେସନ ସମ୍ୱନ୍ଧରେ କିଛି

ଓଡିଆ ଭଗବଦ୍ ଗୀତା ଭକ୍ତ କୃଷ୍ଣଦାସ ମହାରାଜଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ବିରଚିତ ଏକ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ କୃତି । ଏହା ମହର୍ଷି ବେଦବ୍ୟାସଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ବିରଚିତ ସଂସ୍କୃତ ଭଗବଦ୍ ଗୀତାର ଭାଷାନ୍ତରଣ ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ରସରେ ଏହାଙ୍କୁ ପୂର୍ଣ୍ଣ ରଖିବା ପାଇଁ କୃଷ୍ଣଦାସ ମହାରାଜ ଏହାକୁ ହିମାଳୟ ସ୍ଥିତ ବ୍ୟାସଦେବଙ୍କ ଗୁମ୍ଫାରେ ରଚନା କରିଛନ୍ତି ।

ସେଠାରେ ଥିବା ସରସ୍ୱତୀ ନଦୀରେ ସ୍ନାନ କରି ମା ସରସ୍ୱତୀଙ୍କ ଆଶୀର୍ବାଦ ପ୍ରାପ୍ତକରି ମହାରାଜ ଏହି ଗ୍ରନ୍ଥର ରଚନା ଆକସ୍ମିକ ଭାବରେ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ । ପରେ ସେ ଏହାକୁ ନିଜ ଜନନୀଙ୍କର ନିତ୍ୟପାଠ ପାଈଁ ଉତ୍ତମ ହେବ ବୋଲି ଚିନ୍ତା କରିଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଏହା ସାରା ଓଡ଼ିଆ ଭକ୍ତଙ୍କ ନିତ୍ୟପାଠର ଏକ ଅଙ୍ଗ ହୋଇ ପାରିବ ବୋଲି ଚିନ୍ତାକରି ସମସ୍ତଙ୍କ ପାଖରେ ଉପଲବ୍ଧ କରାଉଛନ୍ତି । ସେ ଏହାକୁ ମହାପ୍ରଭୁ ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ପାଖରେ ସମର୍ପଣ କରି ଉକ୍ତ ପ୍ରସାଦକୁ ନିଜ ଆଦ୍ୟଗୁରୁ ମାତା,ପିତା ଓ ଗୁରୁଦେବ ପରମହଂସ ପ୍ରଜ୍ଞାନାନନ୍ଦଜୀ ମହାରାଜାଙ୍କ କର କମଳରେ ଉପସ୍ଥାପନା କରୁଛନ୍ତି । ଜୟ ଜଗନ୍ନାଥ

APP INFO Version 1.0.4

This app is developed by Universal Listener. If you want to report any error or suggestion then please contact us. Contact – universal.listener@gmail.com Website - www.universallistener.com If you want to ask any question to maharaj ji then you can also contact on the Gmail address.

geetanabakshyari@gmail.com

for further enquiry please contact

Or call +919861246713 +919090007091 See our Facebook page named as : (Geetanabakshyari)