ଅଷ୍ଟାଦଶ ଅଧ୍ୟାୟ-ମୋକ୍ଷସନ୍ୟାସ ଯୋଗ
ଅର୍ଜୁନ ଉଵାଚ
ହୃଶିକେଶ ମଧୁସୁଦନ | ହେ ମହାବାହୁ ନାରାୟଣ || ତତ୍ତ୍ୱ ସନ୍ୟାସ ଓ ତ୍ୟାଗର | ଜଣାଇ ମୋତେ ଦୟାକର || ୧ ||
ଶ୍ରୀ ଭଗବାନ ଉବାଚ
ସର୍ବ କାମନା କର୍ମ ନ୍ୟାସ | ମୁନୀଋଷି ମତେ ସନ୍ୟାସ || କର୍ମର ଫଳ ତ୍ୟାଗ ଜାଣ | ତ୍ୟାଗ କହନ୍ତି ବିଚକ୍ଷଣ || କର୍ମକୁ ଦୋଷପୂର୍ଣ୍ଣ ବାରି | ତ୍ୟାଗ ଉଚିତ ମନେକରି || କର୍ମର ତ୍ୟାଗ ହିଁ ଯଥାର୍ଥ | କେତେକ ମନୀଷିଙ୍କ ମତ || ଅନ୍ୟ କେତେକ ଜ୍ଞାନୀ ମତ | ଯଜ୍ଞ ଓ ଦାନ ତପ ବ୍ରତ || କରଣୀୟ କର୍ମ ଅଟଇ | ତ୍ୟାଗର ପାତ୍ର ନହୁଅଇ || ୨-୩ ||
ଭରତ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ହେ ଅର୍ଜୁନ | ତ୍ୟାଗର ତ୍ରିବିଧ ଵର୍ଣ୍ଣନ || ଯଥା ଶାସ୍ତ୍ର ଅନୁମୋଦନ | ତୁମକୁ କହୁଅଛି ଶୁଣ || ୪ ||
ଯଜ୍ଞ କିରିୟା ତପ ଦାନ | ଅନୁଚିତ ତା'ର ବର୍ଜନ || ତ୍ୟାଗ ନ କରିବା କାରଣ | କର୍ମର ପବିତ୍ରତା ଜାଣ || ଏସବୁ କର୍ମ ଆଚରଇ | ମନୀଷି ପବିତ୍ର ହୁଅଇ || ୫ ||
ନିଷ୍କାମ ମନୋଭାବ ନେଇ | ପବିତ୍ର କର୍ମ ଆଚରଇ || ହେ ପାର୍ଥ କୁନ୍ତିମା ନନ୍ଦନ | ଏମନ୍ତ ମୋ'ର ମତ ଜାଣ || ୬ ||
କର୍ତ୍ତବ୍ୟ କର୍ମ ତ୍ୟାଗ ମତ | ନୁହଁଇ ଆଦୌ ଯୁକ୍ତିଯୁକ୍ତ || ମୋହ ର ବଶବର୍ତି ହୋଇ | କର୍ତ୍ତବ୍ୟ କର୍ମ ଯେ ତ୍ୟାଗଇ || ଅର୍ଜୁନ ଜାଣିରଖ ଏଇ | ତାମସ ତ୍ୟାଗ ତା ବୋଲାଇ || ୭ ||
ଯେଉଁ କର୍ମଟି ଦୁଃଖଦାୟୀ | ଶରୀରେ ଯନ୍ତ୍ରଣା ଦିଅଇ || ଭୟେ ଏମନ୍ତ କର୍ମ ତ୍ୟାଗ | ସେ ତ୍ୟାଗ ରାଜସିକ ଭାଵ || ୮ ||
କର୍ତ୍ତବ୍ୟ କର୍ମ ଯେ କରଇ | ଫଳରୁ ଅନାସକ୍ତ ରହି || ନିଶ୍ଚୟ ଜାଣିବ ଅର୍ଜୁନ | ସାତ୍ତ୍ଵିକ ତ୍ୟାଗର ପ୍ରମାଣ || ୯ ||
ସତ୍ତ୍ୱସମାବିଷ୍ଟ ମେଧାବୀ | ସଂଶୟଛିନ୍ନ ହୋଇ ତ୍ୟାଗୀ || କଲ୍ୟାଣ କର୍ମରେ ଆସକ୍ତ | କଠିନ କର୍ମେ ଅନାସକ୍ତ || ଏମନ୍ତ ଭାଵ ନରଖଇ | ସାତ୍ତ୍ଵିକ ତ୍ୟାଗୀ ସେ ବୋଲାଇ || ୧୦ ||
ସମ୍ପୁର୍ଣ୍ଣରୂପେ କର୍ମତ୍ୟାଗ | ଶରୀର ପକ୍ଷେ ଅସମ୍ଭବ || ଏମନ୍ତ ତତ୍ତ୍ୱ ଯେ ଜାଣଇ | କର୍ମଫଳ ତ୍ୟାଗ କରଇ || କର୍ମଫଳର ତ୍ୟାଗ ଜାଣ | ପ୍ରକୃତ ତ୍ୟାଗର ପ୍ରମାଣ || ୧୧ ||
ଇଷ୍ଟ ଅନିଷ୍ଟ ମିଶ୍ର ରୂପେ | କର୍ମର ଫଳ ତା ପ୍ରକୋପେ || ମୃତ୍ୟୁ ପଶ୍ଚାତେ ଫଳ ଦେଇ | ଅତ୍ୟାଗୀ ବ୍ୟକ୍ତିଗଣ ପାଇଁ || ତ୍ୟାଗ ଯେ କରଇ ଜାଣିବ | କର୍ମ ଫଳରୁ ମୁକ୍ତହେବ || ୧୨ ||
ସକଳ କର୍ମ ସିଦ୍ଧି ପାଇଁ | ପାଞ୍ଚଟି କାରଣ ବୋଲଇ || ପାଞ୍ଚଟି କାରଣ ବର୍ଣ୍ଣିତ | ସାଂଖ୍ୟ ଶାସ୍ତ୍ରର ଅନ୍ତର୍ଗତ || ଶୁଣ ଅର୍ଜୁନ ଦେଇ ମନ | ପାଞ୍ଚ କାରଣର ବ୍ୟାଖାନ || ୧୩ ||
କର୍ମ ସିଦ୍ଧିରେ ଅଧିଷ୍ଠାନ | ପଞ୍ଚନ୍ଦ୍ରିୟ ଆଦି କରଣ || ପ୍ରଚେଷ୍ଟା ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର | କର୍ତ୍ତାର ଦୈବିକ ସଂସ୍କାର || ଏମନ୍ତ ଚାରୋଟି ଵର୍ଣ୍ଣନ | କର୍ତ୍ତା ହିଁ ପଞ୍ଚମ କାରଣ || ୧୪ ||
କାୟ ମନ ବାକ୍ୟ ଉଦ୍ଭବ | ପ୍ରତ୍ୟକ କର୍ମର ଆରମ୍ଭ || ଅନ୍ୟାୟ ନ୍ୟାୟର ଭେଦରେ | ଯେଉଁ କର୍ମ ନର ଆଚରେ || ସମସ୍ତ କର୍ମର ନିମିତ୍ତ | ପଞ୍ଚ କାରଣରେ ସିମୀତ || ୧୫ ||
ପଞ୍ଚ କାରଣ ଯଦି ଥାଇ | ଆତ୍ମାକୁ କରତା ଭାବଇ || ଆତ୍ମାହିଁ କେବଳ କରତା | ଏମନ୍ତ ଚିନ୍ତା ମୁର୍ଖମତା || ଏମନ୍ତ ଯେ ନର ଭାବଇ | ପ୍ରକୃତେ କିଛି ନ ଦେଖଇ || ୧୬ ||
ନାହିଁ ଯାହାର ଅହଂକାର | ଲିପ୍ତ ନାହିଁ ବୁଦ୍ଧି ଯାହାର || ହତ୍ୟା କଲେ ମଧ୍ୟ କାହାର | ହତ୍ୟା ନୁହଇ ଧନୁର୍ଦ୍ଧର || କର୍ମ ବନ୍ଧନେ ନ ପଡ଼ଇ | ନିଶ୍ଚିତ ମତ ଏ ଅଟଇ || ୧୭ ||
ଜ୍ଞାନ ଜ୍ଞେୟ ଜ୍ଞାତା ଅର୍ଜୁନ | କର୍ମର ପ୍ରବର୍ତ୍ତକ ଜାଣ || କର୍ତ୍ତା କର୍ମ ତଥା ଇନ୍ଦ୍ରିୟ | ତ୍ରିବିଧ କ୍ରିୟାର ଆଶ୍ରୟ || ୧୮ ||
ସାଂଖ୍ୟ ଦର୍ଶନ ଅନୁସାରେ | ଜ୍ଞାନ କର୍ମ କର୍ତ୍ତା ଗୁଣରେ || ତିନି ପ୍ରକାର ବୋଲି ଜାଣ | କହୁଛି ଶୁଣ ମୁଁ ଅର୍ଜୁନ || ୧୯ ||
ଅଭିଭକ୍ତ ସେ ଭଗବାନ | ସର୍ଵ ଜୀଵ ଦେହେ ସ୍ପୁରଣ || ଯେଉଁ ଜ୍ଞାନ ବଳେ ଅର୍ଜୁନ | ଏମନ୍ତ ହୁଅଇ ଦର୍ଶନ || ସେ ଜ୍ଞାନ ସାତ୍ତ୍ଵିକ ଅଟଇ | ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଜ୍ଞାନ ତାହା ଵୋଲାଇ || ୨୦ ||
ସର୍ଵ ଜୀଵ ଦେହେ ଅର୍ଜୁନ | ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ଆତ୍ମା ଦର୍ଶନ || ସେ ଜ୍ଞାନ ରାଜସିକ ଜ୍ଞାନ | ବୋଲି ଜାଣିବ ହେ ଅର୍ଜୁନ || ୨୧ ||
ଗୋଟିଏ କାର୍ଯ୍ୟକୁ ଅର୍ଜୁନ | ସବୁ କିଛି ବୋଲି ଭାଵିଣ || ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ସତ୍ୟ ନଜାଣଇ | ଅଳ୍ପ ଜ୍ଞାନରେ ତିଷ୍ଠ ରହି || ସେ ଜ୍ଞାନ ତାମସିକ ଜାଣ | ଏହା ଏକ ଉଦାହରଣ || ୨୨ ||
ଫଳରେ ଆଶା ନରଖଇ | ଅନାସକ୍ତ କର୍ମ କରଇ || ରାଗ ଓ ଦ୍ବେଷ ଵିଵର୍ଜିତ | କର୍ତ୍ତବ୍ୟ କର୍ମ କୁନ୍ତିସୁତ || ସାତ୍ତ୍ଵିକ କର୍ମ ବୋଲି ଜାଣ | ମୋ'ର ପ୍ରିୟ ସଖା ଅର୍ଜୁନ || ୨୩ ||
ନିଜ କାମନା ପୂର୍ତ୍ତିପାଈଁ | ଵହୁ ପ୍ରୟାସ କରିଥାଇ || ମନରେ ରଖି ଅହଂକାର | କର୍ମ କରଇ ଧନୁର୍ଦ୍ଧର || ସେ କର୍ମ ଆଡ଼ମ୍ଵର ପୂର୍ଣ୍ଣ | ରାଜସ ଅଟଇ ଅର୍ଜୁନ || ୨୪ ||
କ୍ଷୟ ହିଂସା ଓ ପରିଣାମ | ପୋୖରୁଷ ନଚିନ୍ତି ଯେ କର୍ମ || ମୋହ ରେ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥାଇ | ସେ କର୍ମ ତାମସ ଅଟଇ ||୨୫||
ନିରହଂକାରୀ ଅନାସକ୍ତ | ଅଟଇ ଧୈର୍ଯ୍ୟଵାନ ପାର୍ଥ || ସିଦ୍ଧି ଅସିଦ୍ଧି ସମୟରେ | ନିର୍ବିକାର ରୁହେ ମନରେ || ସେହି ଉତ୍ସାହୀ କର୍ତ୍ତା ଜାଣ | ସାତ୍ତ୍ଵିକ ଅଟଇ ଅର୍ଜୁନ || ୨୬ ||
କର୍ମ ଫଳାକାଂକ୍ଷୀ ରୁହଇ | ବିଷୟେ ଅନୁରକ୍ତ ରହି || ଲୋଭୀ ଓ ହିଂସା ପରାୟଣ | ଅଟଇ ଶୌଚାଚାରହୀନ || ହର୍ଷ ବିଷାଦଗ୍ରସ୍ତ ଥାଇ | ରାଜସୀ କର୍ତ୍ତା ସେ ଅଟଇ || ୨୭ ||
ଅଯୁକ୍ତ ଅମାର୍ଜିତ ଜନ | ଶଠ ଆଳସ୍ୟ ପରାୟଣ || ସ୍ତବ୍ଧ ଦୂରାଚାରୀ ମନ୍ଥର | ବିଷାଦଗ୍ରସ୍ତ ଯେଉଁ ନର || ଅଶୁଦ୍ଧ ଗୁଣରେ ଭୂଷିତ | ତାମସିକ କର୍ତ୍ତା କଥିତ || ୨୮ ||
ଗୁଣ ଭେଦରେ ହେ ଅର୍ଜୁନ | ବୁଦ୍ଧି ଓ ଧୃତି ଆଦି ଗୁଣ || ତିନିଭାଗରେ ଵିଭାଜନ | କହୁଛି ମନ ଦେଇ ଶୁଣ || ୨୯ ||
ପ୍ରବୃତ୍ତି ନିବୃତ୍ତି ବିଷୟ | କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ଅକର୍ତ୍ତବ୍ୟ ଭୟ || ଅଭୟ ମୋକ୍ଷ ଓ ବନ୍ଧନ | ଯେଉଁ ବୁଦ୍ଧିରେ ହୁଏ ଜ୍ଞାନ || ସାତ୍ତ୍ଵିକ ବୁଦ୍ଧି ତାହା ଜାଣ | ଅର୍ଜୁନ କୁନ୍ତିମା ନନ୍ଦନ || ୩୦ ||
ଧର୍ମ ଓ ଅଧର୍ମ ଆଦିକୁ | କର୍ତ୍ତବ୍ୟାକର୍ତ୍ତବ୍ୟ ସବୁକୁ || ଅଯଥା ମନେ କରିଥାଇ | ସେ ବୁଦ୍ଧି ରାଜସ ଅଟଇ || ୩୧ ||
ଅଧର୍ମକୁ ଧର୍ମ ମାନଇ | ଅର୍ଥକୁ ବିପରୀତ ନେଇ || ତମଗୁଣ ଦ୍ୱାରା ଆବୃତ୍ତ | ତା' ବୁଦ୍ଧି ହୋଇଥାଏ ପାର୍ଥ || ୩୨ ||
ମନ ପ୍ରାଣ ଓ ଇନ୍ଦ୍ରିୟର | କ୍ରିୟାକୁ ଧରେ ଯେ ଧନୁର୍ଦ୍ଧର || ନିଷ୍ଠାପର ହୋଇ ଅର୍ଜୁନ | ସେ ଧୃତି ସାତ୍ତ୍ଵିକ ବୋଲି ଜାଣ || ୩୩ ||
ଯେଉଁ ଧୃତି ଦ୍ୱାରା ଅର୍ଜୁନ | ଧର୍ମ କାମ ଅର୍ଥ ଧାରଣ || କରନ୍ତି ଫଳାକାଂକ୍ଷୀ ଜନ | ସେ ଧୃତି ରାଜସୀକ ଜାଣ || ୩୪ ||
ଯେଉଁ ଧୃତି ଦ୍ୱାରା ଧାରଣ | ଦୁର୍ମେଧା ବ୍ୟକ୍ତି ହେ ଅର୍ଜୁନ || ବିଷାଦ ସ୍ବପ୍ନ ଶୋକ ଭୟ | କରିଥାଏ ହେ ଧନଞ୍ଜୟ || କରିପାରେନି ତା'ର ତ୍ୟାଗ | ସେ ଧୃତି ତାମସ ଜାଣିଵ || ୩୫ ||
ସୁଖ ମଧ୍ୟ ତିନି ପ୍ରକାର | କହୁଛି ଶୁଣ ହେ ଧନୁର୍ଦ୍ଧର || ଅଭ୍ୟାସ ଦ୍ୱାରା ମନୁଷ୍ୟର | ଅନ୍ତ ହୋଇଥାଏ ଦୁଃଖର || ସୁଖର ଉତ୍ପନ ହୁଅଇ | ଚିତ୍ତ ପ୍ରସନ୍ନ ହୋଇଥାଇ || ପରମାତ୍ମାରେ ସ୍ଥିତ ମନ | ରହିଥାଏ ସଦା ଅର୍ଜୁନ || ପ୍ରଥମେ ଲାଗେ ବିଷତୁଲ୍ୟ | ପରେ ଲାଗିଥାଏ ଅମୂଲ୍ୟ || ସେ ସୁଖ ଅଟେ ଚିରସ୍ଥାୟୀ | ସାତ୍ତ୍ଵିକ ସୁଖ ସେ ଵୋଲାଇ || ୩୬ – ୩୭ ||
ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ବିଷୟ ସଂଯୋଗ | ତହିଁରୁ ସୁଖର ଉଦ୍ଭବ || ଅମୃତ ତୁଲ୍ୟ ଅନୁଭୂତ | ପରେ ବିଷରେ ପରିଣତ || ସେ ସୁଖ ଅଟେ କ୍ଷଣ ସ୍ଥାୟୀ | ରାଜସ ସୁଖ ସେ ଵୋଲାଇ || ୩୮ ||
ଆଦି ମଧ୍ୟ ଅନ୍ତେ ଅର୍ଜୁନ | ଆତ୍ମାକୁ କରେ ସମ୍ମୋହନ || ନିଦ୍ରା ଆଳସ୍ୟ ଓ ପ୍ରମାଦ | ତହିଁରୁ ଯେ ସୁଖ ଉଦ୍ଭଵ || ତାମସ ସୁଖ ସେ ଅଟଇ | ଏ ମତ ମୋହର ଅଟଇ || ୩୯ ||
ପୃଥିବୀରେ ଦେବ ଲୋକରେ | ସମଗ୍ର ବିଶ୍ବ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡରେ || ଏମିତି କେହି ଜଣେ ନାହିଁ | ତ୍ରିଗୁଣୁ ମୁକ୍ତ ଯେ ଅଟଇ || ୪୦ ||
ସ୍ୱଭାବୁ ଗୁଣର ଉତ୍ପନ | ଗୁଣହିଁ କର୍ମର କାରଣ || କର୍ମ ବିଭାଗ ଅନୁସାରେ | ଚତୁର୍ବର୍ଣ୍ଣ ମୁଁ ସୃଷ୍ଟି କରେ || ବ୍ରାହ୍ମଣ ବୈଶ୍ୟ ଓ କ୍ଷତ୍ରିୟ | ଶୁଦ୍ରାଦି ବର୍ଣ୍ଣ ଧନଞ୍ଜୟ || ୪୧ ||
ଶମ ଦମ କ୍ଷମାଶୀଳତା | ତପ ଶୌଚ ଓ ପବିତ୍ରତା || ଜ୍ଞାନ ବିଜ୍ଞାନ ଆହରଣ | ସରଳ ଆସ୍ତିକ ସୁଜନ || ଇତ୍ୟାଦି କର୍ମ ବ୍ରାହ୍ମଣର | ସ୍ଵଭାବୁ ଉତ୍ପନ ତାହାର || ୪୨ ||
ସୌର୍ଯ୍ୟ ତେଜ ଧୈର୍ଯ୍ୟ ଦକ୍ଷତା | ପାଳନ ପୋଷଣ ବୀରତା || ଈଶ୍ବର ଭାବେ ରହି ଦାନ | ଯୁଦ୍ଧକ୍ଷେତ୍ରୁ ଅପଳାୟନ || ଏହି ସବୁ ଗୁଣ ଅର୍ଜୁନ | କ୍ଷତ୍ରିୟ ସ୍ୱଭାବୁ ଜାତ ଜାଣ || ୪୩ ||
କୃଷି ବାଣିଜ୍ୟ ଗୋପାଳନ | ବୈଶ୍ୟକର୍ମ ଅଟେ ଅର୍ଜୁନ || ପରିଚର୍ଯ୍ୟା ସେବା ସତ୍କାର | କାର୍ଯ୍ୟ ହୋଇଥାଇ ଶୁଦ୍ରର || ୪୪ ||
ନିଜ କର୍ମରେ ଲିପ୍ତରହି | ମନୁଷ୍ୟ ସିଦ୍ଧି ଲଭିଥାଇ || ସ୍ଵକର୍ମରେ ଲିପ୍ତ ରହିଣ | ସିଦ୍ଧି କିପରି ମିଳେ ଶୁଣ || ୪୫ ||
ଯାହାଠୁ ସର୍ଵ ଜୀଵ ସୃଷ୍ଟ | ଯେ ଥାଏ ସବୁଠାରେ ବ୍ୟାପ୍ତ || ନିଜ କର୍ମ ଦ୍ୱାରା ଅର୍ଜୁନ | ତାଙ୍କୁ ଯେ କରଇ ପୂଜନ || ସେ ନର ସିଦ୍ଧି ଲଭିଥାଇ | ନିଶ୍ଚିତ ମତ ମୋ'ର ଏହି || ୪୬ ||
ଉତ୍ତମ ରୂପେ ଅନୁଷ୍ଠିତ | ପରଧର୍ମ ଟି କୁନ୍ତିସୁତ || ସ୍ଵଧର୍ମ ଯଦି ଦୋଷଯୁକ୍ତ | ତଥାପି ଏହା ଜାଣ ପାର୍ଥ || ସ୍ଵଧର୍ମ ଅଟେ ଶ୍ରେଷ୍ଟତର | ଏମନ୍ତ ମତ ଅଟେ ମୋ'ର || କର୍ତ୍ତବ୍ୟ କର୍ମ ଯେ କରଇ | ପାପର ଭାଗି ନ ହୁଅଇ || ୪୭ ||
ସ୍ଵକର୍ମ ଯଦି ଦୋଷଯୁକ୍ତ | ତଥାପି ତ୍ୟାଗ ଅନୁଚିତ || ଯେହ୍ନେ ଅଗ୍ନି ଧୁମ ଆବୃତ୍ତ | କର୍ମ ଦୋଷରେ ଆଛାଦିତ || ୪୮ ||
ଅନାସକ୍ତ ବୁଦ୍ଧି ଯାହାର | ସଂଯମ ଯା' ମନ ଶରୀର || ଯେ ଅଟଇ ସ୍ପୃହା ରହିତ | ସାଂଖ୍ୟ ଯୋଗ କରି ହେ ପାର୍ଥ || ପରମ ଗତି ତା'କୁ ପ୍ରାପ୍ତ | ଅଟଇ ଏହା ମୋ'ର ମତ || ୪୯ ||
ସିଦ୍ଧି ପ୍ରାପ୍ତ ନର କେମନ୍ତ | କରଇ ପରଂବ୍ରହ୍ମ ପ୍ରାପ୍ତ || ଜ୍ଞାନର ଅତ୍ୟୁଚ ସ୍ଥାରରେ | ପହଂଚି ଥାଏ ସେ ଅଚିରେ || କହୁଛି ଶୁଣ ମୁଁ ଅର୍ଜୁନ | ଶୁଣିଣ ତୁମେ ହେବ ଧନ୍ୟ || ୫୦ ||
ବିଶୁଦ୍ଧ ବୁଦ୍ଧି ଯୁକ୍ତ ହୋଇ | ଆତ୍ମାକୁ ସଂଯମ କରଇ || ଶବ୍ଦାଦି ବିଷୟ ବର୍ଜନ | ରାଗ ଦ୍ବେଷ ତ୍ୟାଗ କରିଣ || ଏକାନ୍ତ ବାସୀ ହୋଇଥାଇ | ଅଳପ ଆହାର କରଇ || ଶରୀର ମନ ଓ ଵଚନ | ସଂଯମୀ ଯୋଗ ପରାୟଣ || ବଳ ଦର୍ପ ଓ ଅହଂକାର | କାମ ଓ କ୍ରୋଧ ଧନୁର୍ଦ୍ଧର || ଏ ସମସ୍ତ ତ୍ୟାଗ କରିଣ | ପ୍ରଶାନ୍ତ ଚିତ୍ତ ହେଲେ ଜାଣ || ଵ୍ରହ୍ମତ୍ୱ ପାଈଁ ଯୋଗ୍ୟ ଜନ | ହୋଇଥାନ୍ତି ସେହି ଅର୍ଜୁନ || ୫୧-୫୩ ||
ବ୍ରହ୍ମ ସ୍ୱରୂପ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇ | ଶୋଚନା ଆକାଂକ୍ଷା ନଥାଇ || ସର୍ଵ ଜୀବେ ସମ ଦର୍ଶନ | ପରାଭକ୍ତିରେ ମୋ'ର ଳୀନ || ୫୪ ||
ପରାଭକ୍ତିରେ ସ୍ଥିତ ରହି | ମୋ'ର ଜ୍ଞାନ ପ୍ରାପ୍ତ କରଇ || ତତ୍ତ୍ୱରେ ମୋତେ ଜାଣି ପାର୍ଥ | ମୋ' ଠାରେ ହୁଅନ୍ତି ପ୍ରଵିଷ୍ଟ || ୫୫ ||
ସଦା ସର୍ଵ କର୍ମ କରିଣ | ମୋ' ଶରଣେ ରହି ଅର୍ଜୁନ || ଶାଶ୍ୱତ ନିତ୍ୟ ଓ ଅବ୍ୟୟ | ପ୍ରାପ୍ତି ସେ ପଦ ଧନଞ୍ଜୟ || ୫୬ ||
ସମସ୍ତ କର୍ମକୁ ଅର୍ପଣ | କର ମୋତେ ସଦା ଅର୍ଜୁନ || ମୋ'ଠାରେ ଚିତ୍ତ ନିବେଶିଣ | ମତ ପରାୟଣ ହୋଇଣ || ସଦାଶ୍ରୟ ବୁଦ୍ଧି ଯୋଗର | କର ତୁମେ ହେ ଧନୁର୍ଦ୍ଧର || ୫୭ ||
ମୋଠାରେ ଚିତ୍ତକୁ ନିବେଶ | ସକଳ ଦୁଃଖ ହେବ ନାଶ || ମୋ'ର କୃପା ଲାଭ କରିବ | ସଂସାରୁ ତରିଵ ପାଣ୍ଡବ || ଅହଂକାର ଯୋଗୁଁ ଅର୍ଜୁନ | ଯଦି ମୋ' ଵଚନ ନ ଶୁଣ || ବିନାଶ ହୋଇଵ ତୁମର | ନିଶ୍ଚୟ ମତ ଏ ମୋହର || ୫୮ ||
ଆଶ୍ରୟରେ ଅହଂକାରର | ଭାବୁଛ ଯୁଦ୍ଧ ଧନୁର୍ଦ୍ଧର || ଯୁଦ୍ଧ ନ କରିବା ମାନସ | ଶୀଘ୍ର ହୋଇଵ ତା'ର ନାଶ || କ୍ଷତ୍ରିୟ ସ୍ଵଭାଵ ତୁମର | ବାଧ୍ୟ କରିବ ଯୁଦ୍ଧକର || ୫୯ ||
ମୋହରେ ପଡ଼ି ହେ ଅର୍ଜୁନ | ଯୁଦ୍ଧକୁ କରୁଛ ଵାରଣ || ସ୍ଵଭାଵ ତୁମକୁ ତୁମର | କରିବ ବାଧ୍ୟ ଧନୁର୍ଦ୍ଧର || ୬୦ ||
ଈଶ୍ବର ଜୀଵଙ୍କ ଅର୍ଜୁନ | ହୃଦେ କରନ୍ତି ଅଵସ୍ଥାନ || ନିଜ ମାୟାଶକ୍ତି ବଳରେ | ଶରୀର ରୂପକ ଯନ୍ତ୍ରରେ || ସମସ୍ତ ଜୀଵଙ୍କୁ ଆଵଦ୍ଧ | କରିଣ ଘୁରାନ୍ତି ପାଣ୍ଡବ || ୬୧ ||
ସର୍ଵଭାଵରେ ହେ ଅର୍ଜୁନ | ନିଅ ତୁମେ ତାଙ୍କ ଶରଣ || ତାଙ୍କ କୃପାରୁ ହେ ଭାରତ | ଶାଶ୍ୱତ ଶାନ୍ତି ସ୍ଥାନ ପ୍ରାପ୍ତ || ୬୨ ||
ଗୁହ୍ୟଠାରୁ ଵି ଗୁହ୍ୟତର | ଗୁପ୍ତ ଜ୍ଞାନ ଏ ଧନୁର୍ଦ୍ଧର || ଉତ୍ତମ ରୂପେ ଵିଶ୍ଳେଷଣ | ସମ୍ପୁର୍ଣ୍ଣ ମନନ ଚିନ୍ତନ || କରି ଆଲୋଚନା ବିଚାର | ତା'ପରେ ଯାହା ଇଛା କର || ୬୩ ||
ଅତି ଗୁପ୍ତ ଏ ଵାକ୍ୟ ମୋ'ର | ଶୁଣ ତୁମେ ସଖା ମୋହର || ଯେଣୁ ତୁମେ ମୋ' ଅତି ପ୍ରିୟ | ପୁଣି କହିବି ଧନଞ୍ଜୟ || ତୁମ ହିତ ପାଇଁ ପାଣ୍ଡବ | ମନ ଦେଇ ଏହା ଶୁଣିବ || ୬୪ ||
ନିବେଶ ମନକୁ ମୋ' ଠାରେ | ଭକ୍ତିକର ମୋ'ର ଅଚିରେ || ପୂଜାକର ତୁମେ ମୋହର | କରିଣ ମୋତେ ନମସ୍କାର || ଯେଣୁ ମୋହର ଅତି ପ୍ରିୟ | ଅଟ ତୁମେ ହେ ଧନଞ୍ଜୟ || ନିଶ୍ଚୟ କହୁଅଛି ଶୁଣ | ମୋତେ ପ୍ରାପ୍ତ ହେବ ଅର୍ଜୁନ || ୬୫ ||
ସକଳ ଧର୍ମ ତ୍ୟାଗକରି | ତା'ପରେ ତୁମେ ଧନୁର୍ଦ୍ଧାରୀ || ଆଶ୍ରା ନିଅ ମୋ'ର ଶରଣ | ଅର୍ଜୁନ ଭାରତ ନନ୍ଦନ || ତୁମକୁ ସର୍ଵ ପାପୁ ଜାଣ | ମୁକ୍ତ କରିବି ମୁଁ ଅର୍ଜୁନ || ପରମ ଗତି ହେବ ପ୍ରାପ୍ତ | ଶୋଚନା କରନାହିଁ ପାର୍ଥ || ୬୬ ||
ଏହି ଗୁହ୍ୟତମ ତଥ୍ୟକୁ | ନକହିଵ ଅତପସ୍ଵୀକୁ || କହିବ ନାହିଁ ଅଭକ୍ତକୁ | ଶ୍ରବଣେ ଅଶ୍ରଦ୍ଧା ବ୍ୟକ୍ତିକୁ || ମୋ'ଠାରେ ଦୋଷ ଯେ ଦେଖଇ | ମୋତେ ଅସୂୟା କରିଥାଇ || ସେଭଳି ଜନଙ୍କୁ ଅର୍ଜୁନ | କହିଵ ନାହିଁ କଦା ଜାଣ || ୬୭ ||
ପରମ ଗୁହ୍ୟ ତତ୍ତ୍ୱ ଜ୍ଞାନ | ଭକ୍ତଙ୍କ ମଧ୍ୟେ କୁହେ ଜାଣ || ମୋ'ର ଭକ୍ତିରେ ଳୀନ ରହି | ନିସନ୍ଦେହ ମୋତେ ଲଭଇ || ୬୮||
ତାଙ୍କରି ଠାରୁ ପ୍ରିୟ ଜନ | ମୋ'ର କେହି ନାହିଁ ଅର୍ଜୁନ || ପ୍ରିୟଙ୍କ ମଧ୍ୟେ ପ୍ରିୟତର | ଭୁଵମଣ୍ଡଳେ ଧନୁର୍ଦ୍ଧର || ୬୯ ||
ଆମର କଥପୋକଥନ | ଯେ ଜନ କରେ ଅଧ୍ୟୟନ || ସେହି ଜ୍ଞାନ ଯଜ୍ଞେ ଅର୍ଜୁନ | ଇଷ୍ଟ ପୂଜା ମୁଁ ପାଏ ଜାଣ || ୭୦ ||
ଅସୂୟାଶୁନ୍ୟ ଶ୍ରଦ୍ଧାବାନ | ହୋଇ କରେ ଗୀତା ଶ୍ରବଣ || ସେହି ପୁଣ୍ୟକର୍ମା ସାଧୁଜନ | ଶୁଭଲୋକ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଣ || ମୁକ୍ତ ହୋଇଥାନ୍ତି ଅର୍ଜୁନ | ମୋ'ର ଧାମକୁ ପ୍ରାପ୍ତ ଜାଣ || ୭୧ ||
ଏକାଗ୍ର ଚିତ୍ତେ ମୋ' ଵଚନ | ଶୁଣିଲକି ତୁମେ ଅର୍ଜୁନ || ଅଜ୍ଞାନରୁ ଜାତ ସଂଶୟ | ନଷ୍ଟ ହେଲା କି ଧନଞ୍ଜୟ || ୭୨ ||
ଅର୍ଜୁନ ଉଵାଚ
ଅଜ୍ଞାନରୁ ଜାତ ସଂଶୟ | ନଷ୍ଟ ହେଲା ହେ ଦୟାମୟ || ଆପଣଙ୍କ କୃପା ଲଭିଲି | ନିଜକୁ ଧନ୍ୟ ମନେକଲି || ସମସ୍ତ ଵଚନ ପାଳନ | କରିବି ମୁହିଁ ନାରାୟଣ || ୭୩ ||
ସଂଜୟ ଉଵାଚ
ଶୁଣ ହେ ମହାତ୍ମା ରାଜନ | ସୁନ୍ଦର କଥପୋକଥନ || ବାସୁଦେବ ଜ୍ଞାନ ବଚନ | ପଚାରୁଥାନ୍ତି ଯେ ଅର୍ଜୁନ || ରୋମହର୍ଷଣ ସେ କଥନ | ଶୁଣି ଉତ୍ଫୁଲ ହେଲା ମନ || ୭୪ ||
ବ୍ୟାସଦେବଙ୍କ କୃପା ହୋଇ | ଗୁହ୍ୟତତ୍ତ୍ୱ ମୁହିଁ ଶୁଣଇ || ଯୋଗେଶ୍ଵରଙ୍କ ଯୋଗ ତତ୍ତ୍ୱ | ଶୁଣିଲି ମୁଁ ତାହା ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ || ୭୫ ||
ଏମନ୍ତ ପବିତ୍ର କଥନ | ବାରମ୍ବାର କରି ସ୍ମରଣ || ରୋମାଞ୍ଚ ବାରମ୍ବାର ମନ | ହୋଉଛି ମୋ'ର ହେ ରାଜନ || ୭୬||
ସୁନ୍ଦର ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ରୂପ | ଦିବ୍ୟ ଘନ ସେଇ ସ୍ୱରୂପ || ସ୍ମରଣ କରି ମୁଁ ବିସ୍ମିତ | ବାରମ୍ବାର ମୁଁ ପୁଲକିତ || ୭୭ ||
ଯେଉଁଠି ଯୋଗେଶ୍ବର କୃଷ୍ଣ | ଧନୁର୍ଦ୍ଧର ପାର୍ଥ ଅର୍ଜୁନ || ଅଛନ୍ତି ଉପସ୍ଥିତ ଦ୍ୱୟ | ସେଠାରେ ବିଜୟ ନିଶ୍ଚୟ || ୭୮ ||
ମିଥ୍ୟା ମାୟାର ଏ ସଂସାର | କେବଳ ସତ୍ୟ ମାୟାଧର || ଖେଳୁଛି ଖରା ଛାଇ ଖେଳ | ରକ୍ଷାକର ଆହେ ଗୋପାଳ || ହୋଉଛି ମୋର ଵିସ୍ମରଣ | ଦୟାକର ମନ ମୋହନ || ଅସୁର ବୃତ୍ତି କରେ ମନ | ଶୁଦ୍ଧକର ମଧୁସୁଦନ || ଵହୁଜନ୍ମର ମୋ ସଂସ୍କାର | ଛେଦନ କର ଚକ୍ରଧର || ମୁଢମତି ମୁଁ କୃଷ୍ଣଦାସ | ତୁମ୍ଭ କୃପାରୁ ପୀତବାସ || କଲି ଭାଷା ରୂପାନ୍ତରଣ | ଚିନ୍ତି ମୁଁ ଜଗତ କଲ୍ୟାଣ || ଲେଖିବା ଯୋଗ୍ୟ ମୁଁ ନୁହଁଇ | ଦୟାକଲ ତୁମେ କହ୍ନେଇ || ସର୍ଵଦୋଷ ମୋ କ୍ଷମାକର | ଦୟାକର ଦୟାସାଗର || ଅଷ୍ଟାଦଶ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଗୀତ | ହୋଇଲା ଏଠାରେ ସମାପ୍ତ || ୭୯ ||
ଓଁ ତତ୍ସଦିତି ଶ୍ରୀମଦ୍ଭଗବଦ୍ଗୀତାସୂପନିଷତ୍ସୁ ଵ୍ରହ୍ମବିଦ୍ୟାୟାଂ ଯୋଗ ଶାସ୍ତ୍ରେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣାର୍ଜୁନ ସମ୍ବାଦେ ମୋକ୍ଷସନ୍ୟାସ ୟୋଗୋ ନାମ ଅଷ୍ଟାଦଶ ଅଧ୍ୟାୟଃ || ୧୮ ||